Εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στην ανασκαφή της μνημειακής φρουριακής εγκατάστασης της Κυπρο-Κλασικής περιόδου (5ος–4ος αι. π.Χ.), που εντοπίστηκε θαμμένη κάτω από τον τύμβο Λαόνας, ήταν 1η φάση των ετήσιων ερευνών πεδίου 2023 της Ερευνητικής Μονάδας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου στην Παλαίπαφο, τις οποίες διευθύνει από το 2006 η καθηγήτρια Μαρία Ιακώβου στο πλαίσιο του προγράμματος ανάλυσης τοπίου «Palaepaphos Urban Landscape Project» (PULP).

Σύμφωνα με ανακοίνωση από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, “στη διάρκεια 4 βδομάδων έντονης ανασκαφικής δραστηριότητας αφαιρέθηκαν στρώματα του τύμβου που άπτονται της εσωτερικής όψης του μνημείου, ώστε να αναδυθεί και να αναδειχθεί το οχυρό σε ύψος περίπου 3 μέτρων”.

 Σκοπός αυτής της επέμβασης, η οποία εκθέτει σε φυσικούς κινδύνους το ψηλότερο τμήμα του οχυρού, ήταν η ψηφιακή αποτύπωση του μνημείου, η οποία επιτεύχθηκε στη διάρκεια της 5ης βδομάδας εργασιών από το Πολυτεχνείο του Μιλάνου, στο πλαίσιο του προγράμματος INSIGHT (Ερευνητικό πρόγραμμα που χρηματοδοτεί το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη).

Οι άμεσες ανάγκες προστασίας και συντήρησης, που έχουν δημιουργηθεί, ιδιαίτερα των τριών κλιμάκων του φρουρίου και των υλικών κατασκευής τους (αργοί λίθοι και πλίνθοι) θα αντιμετωπιστούν στη διάρκεια της Β’ Φάσης το Φθινόπωρο 2023.

Όπως αναφέρει η ανακοίνωση από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, “αν και η προς τα δυτικά πορεία του οχυρού εξακολουθεί να μην είναι ορατή, το μήκος του ορατού τμήματος του τείχους της Λαόνας ξεπέρασε φέτος τα 135μ”.

Στη βόρεια πλευρά διερευνήθηκε η κατασκευή του τείχους στην επικλινή επιφάνεια και επιβεβαιώθηκε ότι είναι εξ ολοκλήρου κτιστή. Επίσης, σε μεγάλο κατεργασμένο λίθο της εξωτερικής βάσης του οχυρού αναγνωρίστηκε το συλλαβόγραμμα ‘Ε’, που μάλλον αντιπροσωπεύει το αρχικό του ονόματος του λιθοξόου”.

Προς νότο, η ανασκαφή προσέθεσε ένα ακόμη τμήμα του τείχους μήκους 35μ., το οποίο είναι κτισμένο με εντυπωσιακούς κατεργασμένους αλλά επαναχρησιμοποιημένους λίθους. Συγκεκριμένα, σε αυτή τη νότια προέκταση, που διατηρείται σε ύψος μόλις 1–1,5μ., η κατασκευή του τείχους υλοποιείται με τρεις παράλληλες σειρές από μεγάλους ομοιόμορφους πλίνθους (κατασκευασμένους σε μήτρα), τοποθετημένους ανάμεσα στην εσωτερική και εξωτερική λιθοδομή.

Η προς νότο ανάπτυξη του μνημειακού αμυντικού συγκροτήματος της Λαόνας, αν και διακόπτεται βίαια, λόγω εκτεταμένης διάβρωσης που προκλήθηκε από μηχανικές επεμβάσεις ισοπέδωσης γεωργικών τεμαχίων, έχει μειώσει την απόσταση από το οροπέδιο Χατζηαπτουλλά στα 30μ. και προβλέπεται ότι θα συνδεθεί με το τείχος που προστατεύει την ανατολική πλευρά του ανακτόρου στο Χατζηαπτουλλά.

Όπως αναφέρει το Τμήμα Αρχαιοτήτων, “αν η προσεχής ανασκαφική περίοδος το 2024, επιβεβαιώσει αυτή την πρόβλεψη, η Λαόνα και ο Χατζηαπτουλλάς θα αποτελούν ενιαίο τμήμα της ακρόπολης της Αρχαίας Πάφου, ενώ υπενθυμίζεται ότι στο Χατζηαπτουλλά, η αποστολή του Πανεπιστημίου Κύπρου εντόπισε και ανέσκαψε εκτεταμένο εργαστηριακό σύμπλεγμα που άπτεται της δυτικής όψης του ανακτόρου”.

Στην ανακοίνωση σημειώνεται ότι “τα Κούκλια-Παλαιπάφου διαθέτουν σήμερα το εκτενέστερο και μνημειακότερο βασιλικό-διοικητικό τοπίο της Κυπρο-Κλασικής περιόδου ενώ η ολοκλήρωση της απαλλοτρίωσης των τεμαχίων ανάμεσα στη Λαόνα και το Χατζηαπτουλλά επιτρέπει στο Τμήμα Αρχαιοτήτων να προσβλέπει στη δημιουργία ενός προστατευμένου αρχαιολογικού χώρου”.

Το Πανεπιστήμιο Κύπρου επιθυμεί, σύμφωνα με την ανακοίνωση, να ευχαριστήσει θερμά το Κοινοτικό Συμβούλιο Κουκλιών για την εξαιρετικά σημαντική προσφορά της στη σίτιση της φετινής αποστολής, καθώς επίσης, και την Ασφαλιστική Εταιρεία ΤΡΑΣΤ για την ασφάλιση των φοιτητών και βασικών στελεχών του προγράμματος πεδίου Παλαιπάφου.