«Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει αλλά μια φωτιά που πρέπει ν’ ανάψει» λέει ένα αρχαίο ελληνικό ρητό. Δυστυχώς, όμως, το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα δεν θεωρεί το μυαλό των μαθητών μας ως μια φωτιά που πρέπει να ανάψει αλλά ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει.
Και δυστυχώς γεμίζει με αχρείαστη και ξεπερασμένη γνώση, με βαρετή και ακατανόητη στα περισσότερα παιδιά ύλη, με εξετασιοκεντρικά αναλυτικά προγράμματα, μακριά από την «ανθρωπιστική παιδεία» που ενίοτε επαγγέλλονται οι εκάστοτε κυβερνήσεις.
Η μια μεταρρύθμιση διαδέχεται την άλλη με την αλλαγή κυβερνήσεων, η αντιμεταρρύθμιση αντικαθιστά τη μεταρρύθμιση, σε ένα πολιτικό παιχνίδι που δεν νοιάζεται για τις συνέπειες στη μόρφωση των νέων μας.
Μήπως θα έπρεπε η πολύ σοβαρή αυτή ευθύνη της εκπαίδευσης των παιδιών μας να αφεθεί έξω από το παιχνίδι της μικροπολιτικής σκοπιμότητας και να την αναλάβουν άνθρωποι των γραμμάτων και των επιστημών; Άνθρωποι που ξέρουν πώς ανάβει η σπίθα της αγάπης για τα γράμματα, πώς καλλιεργείται το πνεύμα και η ψυχή, πώς αποκτούνται δεξιότητες ζωής και πώς διαμορφώνονται σωστοί άνθρωποι και πολίτες που θα πάρουν τον τόπο μας μπροστά. Ωσότου τα ινία της εκπαίδευσης βρίσκονται στα χέρια πολιτικών και μάλιστα πολιτικών με κομματικές αγκυλώσεις, οι νέοι μας δεν θα μορφώνονται αλλά θα γίνονται πειραματόζωα με τις συνέπειες που όλοι γνωρίζουμε: απαξίωση στο εκπαιδευτικό σύστημα και στους εκπαιδευτικούς, βαθμοθηρία, χρησιμοθηρία και ατομικισμός.
Και βεβαίως δεν ευθύνονται τα παιδιά για την κατάσταση που βιώνουν στα σχολεία. Είναι αξιοθαύμαστα όσα αντέχουν ένα πολύ πιεσμένο καθημερινό πρόγραμμα, κάθε λογής ετερόκλιτα μαθήματα (μέχρι και 8 την ημέρα) να διαδέχονται το ένα το άλλο, λίγος χρόνος για μουσική και γυμναστική, περισσότερος για αρχαία και θρησκευτικά, ωσάν οι ειδήμονες να νοιάζονται μόνο για την υπόληψη των φιλολογικών μαθημάτων και της Εκκλησίας της Κύπρου παρά για την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών. Είναι αξιοθαύμαστα όσα αντέχουν, αλλά δυστυχώς πολλά δεν αντέχουν και είτε παρακολουθούν αμήχανα και μηχανικά είτε παραμένουν απροετοίμαστα, ακόμα και αναλφάβητα σε μια «εξελιγμένη κοινωνία» του 21ου αιώνα. Είναι ενδεικτικά τα αποτελέσματα των μαθητών μας στη διεθνή ερευνα PISA, αφού στην απλή κατανόηση κειμένου κατατάσσονται στις τελευταίες θέσεις παγκοσμίως.
Στα ξεπερασμένα προγράμματα σπουδών και το ασφυκτικό ωρολόγιο πρόγραμμα θα προσθέσω την ανεπάρκεια τεχνολογικού εξοπλισμού, τις ακατάλληλες σχολικές υποδομές, την έλλειψη σωστής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών μας, τον συγκεντρωτισμό του συστήματος, την αποδυνάμωση του δημόσιου σχολείου, την τυποποίηση των μαθημάτων με περίπλοκους δείκτες, αστερίσκους και υποσημειώσεις. Όλα αυτά μπορεί να γεμίζουν το μυαλό του μαθητή αλλά θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το μυαλό του μαθητή δεν είναι δοχείο. Είναι φωτιά που πρέπει ν’ ανάψει και να φωτίσει την κοινωνία ολόκληρη.
