Το 1926 άρχισε τη λειτουργία του το Μεταξουργείο Γεροσκήπου («The Cyprus Silk Filature Ltd»), το οποίο ανήγειρε αγγλική εταιρεία και λειτούργησε απρόσκοπτα ως τέτοιο μέχρι το 1934.
Τότε το μεγαλύτερο μέρος του πουλήθηκε στον Κύπριο επιχειρηματία Ν.Κ. Λανίτη και μετονομάστηκε σε «Βιομηχανίαι Πάφου Λτδ». Επαναλειτούργησε ως μεταξουργείο το 1940, με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (για κατασκευή αλεξίπτωτων), για να κλείσει οριστικά το 1952. Για χρόνια απασχολούσε μεγάλο αριθμό εργατών και εργατριών από τη Γεροσκήπου και τα γύρω χωριά και αποτέλεσε τον βασικότερο οικονομικό πόλο ανάπτυξης της περιοχής (μαζί με το Αγρόκτημα της Γεροκηπιάς), αλλά και σταθμό στη βιομηχανική παραγωγή της Κύπρου. Το 1961 η Κοινότητα της Γεροσκήπου ζήτησε από το κράτος τη δημιουργία στις εγκαταστάσεις του πρώην Μεταξουργείου Επαγγελματικής Σχολής «για την τεχνική και επαγγελματική μόρφωση των νέων της περιφέρειας» για να έρθει τελικά η Κυπριακή Δημοκρατία να το επιτάξει και να δημιουργήσει το 1964 το ΚΕΝ Γεροσκήπου, το οποίο για τέσσερις δεκαετίες εκπαίδευσε χιλιάδες νεοσύλλεκτους στρατιώτες. Μετά τη μετακίνηση του ΚΕΝ στο χωριό Αναρίτα στα τέλη του 20ου αι., και ενώ η Πολιτεία είχε την ηθική υποχρέωση να μεριμνήσει για την απόδοσή της γης στον Δήμο ως αντισταθμιστικό όφελος, η έκταση ξαναπέρασε στα χέρια της ιδιοκτήτριας εταιρείας (πρώην Λαϊκή Τράπεζα).
Το 2004 ήταν μια χρονιά ορόσημο για τη διάσωση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του χώρου: μετά από πρόταση του Δήμου Γεροσκήπου, όλο το τεμάχιο, συνολικής έκτασης 26757τ.μ., ανακηρύχθηκε «διατηρητέο» (διάταγμα ΚΔΠ 75/2004). Την ίδια περίοδο, η ιδιοκτήτρια εταιρεία προγραμμάτιζε μεγάλη οικιστική και εμπορική ανάπτυξη και ο Δήμος διεκδίκησε και πέτυχε, μέσα από την έκδοση της πολεοδομικής άδειας, την παραχώρηση σημαντικών αντισταθμιστικών οφελών. Η πολεοδομική άδεια εξεδόθη το 2012, αλλά ο σχεδιασμός έμεινε στα χαρτιά λόγω της οικονομικής κρίσης του 2013 (συγχώνευση της Λαϊκής με την Τράπεζα Κύπρου).
Εδώ και είκοσι και πλέον χρόνια, κτίρια και ελεύθεροι χώροι του παρουσιάζουν εικόνα εγκατάλειψης και ερήμωσης. Γι’ αυτό, το τελευταίο διάστημα, απασχόλησε τον Δήμο το ενδεχόμενο αγοράς της γης. Εν τέλει, το Δημοτικό Συμβούλιο Γεροσκήπου ήρθε πρόσφατα σε συμφωνία με την Τράπεζα Κύπρου.
Αξιοποίηση
Η εξασφάλιση της κυριότητας του τεμαχίου από τον Δήμο θα δώσει πολύ γρήγορα τη θέση του στο μεγάλο ερώτημα: και τώρα τι κάνουμε με όλη αυτή την έκταση, που βρίσκεται, μάλιστα, σε προνομιακό σημείο της Γεροσκήπου; Μήπως λόγω έλλειψης κονδυλίων, θα παραταθεί η υπάρχουσα εγκατάλειψη και απαξίωσή της; Σίγουρα, για να αξιοποιηθεί, είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη, τόσον η οικονομική συνδρομή της Πολιτείας, όσον και η αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Το τεμάχιο αρ. 674 βρίσκεται μόλις 300μ. βόρεια της Πλατείας. Πρόκειται για τον μοναδικό ελεύθερο χώρο µε ανάλογη έκταση, που έχει αποµείνει στον πολεοδομικό ιστό της Γεροσκήπου. Αποτελεί απόθεμα ζωής για την πόλη και πρέπει να αξιοποιηθεί αναλόγως. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του χώρου συνίστανται:
Ø Στην εγγύτητά του µε το ιστορικό κέντρο της πόλης.
Ø Στην εύκολη πρόσβαση, µέσω του οδικού δικτύου.
Ø Στην ιστορική ταυτότητά του: εργοστάσιο μεταξουργίας και στρατόπεδο, που υποστηρίζεται χωρικά από ιστορικά κτίσµατα που χρονολογούνται από την περίοδο ίδρυσης του (δεκαετία του ’20) έως και τη δεκαετία του ’60.
Ø Στα φυσικά ποιοτικά στοιχεία του: απρόσκοπτη θέα, πράσινο, ενδιαφέρουσες οπτικές φυγές, ελεύθεροι χώροι.
Το µέγεθός του, η ιδιαίτερα προνοµιακή του θέση, τα διατηρητέα κτίρια, η σχέση του με το κέντρο της πόλης, µε το οποίο υπάρχει οπτική επαφή, καθώς και η σχέση µε µία αναπτυσσόµενη περιοχή κατοικίας, καθιστούν τον χώρο ιδιαίτερης σηµασίας. Για την ακρίβεια, αποτελεί ακίνητο υψηλής υπεραξίας, το οποίο χρήζει ολιστικής ανάπτυξης που θα αποβλέπει: 1) στην προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξη των βιομηχανικών κτιρίων, των οικοδομών αποικιοκρατικού ρυθμού και των άλλων κτισμάτων που διατηρεί ο χώρος, τα οποία αποτελούν μοναδικά μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς από πολλές απόψεις 2) στην ανάδειξη της δυναμικής του ως μια έκταση γης που μπορεί να ενεργοποιηθεί εκ νέου, δημιουργώντας νέα αστικά χαρακτηριστικά, πολεοδομικές λύσεις, χρήσεις γης, κοινωνικές και πολιτιστικές εκφράσεις και 3) στην ελκυστικότητα του ιστορικού κέντρου της Γεροσκήπου, στην αναβάθμιση της οικονομικοκοινωνικής ζωής και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Στόχος θα πρέπει να είναι η ανάδειξη του δοµηµένου και ελεύθερου χώρου του σε τόπο συλλογικό, τόπο συνάντησης, επικοινωνίας και πολιτιστικής δηµιουργίας.
Τέλος, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι ο ανασχεδιασµός, η επανάχρηση και η διαχείριση ενός τόσο μεγάλου χώρου αναµφίβολα δηµιουργεί προσδοκίες, αλλά και
ανησυχίες/αντιρρήσεις. Σε κάθε περίπτωση, όµως, ενεργοποιεί το ενδιαφέρον τόσο των ειδικών, όσο και των πολιτών για τον χώρο τον οποίο βιώνουν καθημερινά, την πόλη τους.
Η όποια αξιοποίηση, πάντως, θα πρέπει να καλύπτει ανάγκες της γενιάς του σήμερα, χωρίς, όμως, να περιορίζει τη δυνατότητα παρέμβασης και της επόμενης γενιάς. Εξάλλου, αυτό αποτελεί βασική αρχή και της βιώσιμης ανάπτυξης. Οπόταν, αναζητούμε μια λύση που μπορεί να βλέπει αρκετά μακριά, που να είναι αρκετά ευέλικτη και σοφή.
Νίκος Παλιός
Λειτουργός Πολιτιστικών Θεμάτων & Δημοσίων Σχέσεων Δήμου Γεροσκήπου
