Το σοβαρό πρόβλημα που προκύπτει με την αύξηση των αρνητών της πανδημίας , την ίδια στιγμή που υπάρχει κατακόρυφη αύξηση των κρουσμάτων, επισημαίνει με παρέμβαση στον www.taxidromo24.com, η κοινωνιολόγος Ραφαελλα Πενταρα.
Πρόκειται για ένα πολυεπιπεδο ζήτημα, όπως αναφέρει, για το οποίο δεν υπάρχει μια οικουμενική κοινωνιολογική θεωρία, που θα μπορούσε να το επεξηγήσει επακριβώς. Το κράτος, τονίζει καλείται να βρει τρόπους για να προσεγγίσει αυτή την μερίδα πληθυσμού, η οποία είναι ενάντια στην πανδημία, με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας.
«Θεωρώ πως δεν υπάρχει μία οικουμενική κοινωνιολογική θεωρία, που θα μπορούσε είτε να εξηγήσει είτε να περιγράψει το τι ακριβώς συμβαίνει σε ένα τόσο πολυπαραγοντικό και πολυεπίπεδο ζήτημα που αναδύεται.
«Τα πάντα ρει» μέσα στον κοινωνικό ιστό, μέσα στην κοινωνία εν γένει.
Στο δεύτερο κύμα πανδημίας στο οποίο βρισκόμαστε, έχουν αυξηθεί οι αρνητές της ύπαρξης του κορωνοϊού, εν όψει διαφόρων κοινωνικών γεγονότων και προβλημάτων που αναδύονται συγκροτώντας θεωρίες συνομωσίας που αναφέρονται σε στερήσεις ατομικής ελευθερίας από το κράτος, στον κρατικό παρεμβατισμό επί της ατομικής ζωής, στον έλεγχο επί του ατόμου, στη στέρηση του αέρα-οξυγόνου, στην παρακολούθηση και το πανοπτισμό, στη κοινωνική κατασκευή της ασθένειας-πανδημίας με στόχο την μετουσίωση της προσοχής και της ενέργειας αλλά και αποστροφής της προσοχής από άλλα καίρια ζητήματα και πολιτικά σκάνδαλα και γεγονότα διαφθοράς που αναδύονται. Συμβάλλοντας έτσι λοιπόν στην ενδυνάμωση του αντίθετου στρατοπέδου της αντίπερα όχθης των αποδεκτών της ύπαρξης του ιού και των επιπτώσεων που αυτός επιφέρει.
Δημιουργώντας έτσι μία σύγχυση των κοινωνικών μονάδων, συγκροτώντας μάζες με συγκεκριμένα ιδεολογικά χαρακτηριστικά και πιστεύω, οι οποίες θα μπορούσαν να εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα και πεποιθήσεις, που συγκροτούν ένα δικό τους πολιτικό λόγο επί της υγείας και της ασθένειας, ασκώντας ένα εξατομικευμένο έλεγχο, συγχύζοντας το ζήτημα της πανδημίας με διάφορα συντρέχον ζητήματα όπως τη διαφθορά, την παρακολούθηση, την εξουσία, τα 5G, καταπατώντας την ατομική ή κρατική ιδιοκτησία με βίαιες εκρήξεις θυμού σε διαδηλώσεις, το δικαίωμα στην υγεία και συγκεντρώνοντας το θυμό των ατόμων που αποδέχονται την ύπαρξη του ιού, ατόμων που βρίσκονται σε ευπαθείς ομάδες και ανησυχούν για τη ζωή τους, καθώς επίσης τείνουν να θεωρούνται πως χάνουν το δίκαιο τους μέσα από βίαιες εκρήξεις αγανάκτησης, παρορμητικότητας ή ακόμη και χειραγώγησης διαμέσου
της μη επεξεργασίας πληροφοριών, που καταπατούν άλλα ανθρώπινα δικαιώματα όπως το δικαίωμα στο φόβο της ύπαρξης του ιού και της ασθένειας, ή στο δικαίωμα της αυτοπροστασίας.
Η χρήση μάσκας
Όσον αφορά τη χρήση της μάσκας με την ποινικοποίηση της μη χρήσης της, θεωρώ πως είναι ένα κομβικό σημείο. Από την μία οπτική αν αναλογιστεί κανείς την επιστημονική τεκμηρίωση της χρήσης μάσκας για την αποφυγή μετάδοσης του ιού σε χώρους όπου υπάρχει συνωστισμός ατόμων, σε κλειστούς χώρους θα το έβρισκε κανείς λογικό, εφόσον θεωρείται πως η μάσκα προστατεύει εν μέρει από την ασθένεια τηρώντας συνάμα και άλλους κανόνες ατομικής υγιεινής. Από την άλλη οπτική δημιουργείται θα έλεγα ένας κοινωνικός πανικός και σύγχυση, ένα υπαρξιακό άγχος και φοβία, με τεράστιες ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις επί του ατόμου.
Παράλληλα, ακόμη και στο ζήτημα της ασθένειας, της δημόσιας υγείας, αναδύεται ένας υπερκαταναλωτικός τρόπος ζωής της σύγχρονης κοινωνίας που αντανακλά την ευρύτερη τάση που επικρατεί σήμερα, ακόμη και στη στάση απέναντι στη χρήση μάσκας που μέσα σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα έχει εγκαθιδρυθεί η εμπορευματοποίηση της αν σκεφτούμε τα χρώματα, τα σχέδια και τις προσφορές στις οποίες κυκλοφορεί σήμερα στην αγορά. Αν σκεφτούμε τη πρώτη θέση που έχει στα ράφια των υπεραγορών και των φαρμακείων ως το απαραίτητο αγαθό, την ασπίδα ενάντια στον Κορωνοϊό.
Άραγε, τι θα μπορούσαμε να σκεφτούμε με τον κοινωνικό πανικό που επικρατεί όταν βλέπουμε ανθρώπους μόνους στο αυτοκίνητο να φοράνε μάσκα; Ή ακόμη και μέσα στο ίδιο το σπίτι τους να φοράνε μάσκα; Ανθρώπους που βλέπουν παντού τον αόρατο εχθρό και έχουν κλειστεί στον εαυτό τους, χωρίς να είναι σε θέση να διαχειριστούν την όλη κατάσταση; Όταν σε δασικές ή παραθαλάσσιες περιοχές και δημόσιους χώρους, που δεν υπάρχουν άλλα άτομα αντί να αναπνέουμε τον καθαρό αέρα, υποχρεωτικά πρέπει να φοράμε μάσκα; Ποια θα είναι άραγε τα ψυχοκοινωνικά κατάλοιπα που θα αφήσει η επόμενη μέρα στην από-ποινικοποίηση της χρήσης μάσκας;
Ποια είναι τα κοινωνικό οικονομικά κριτήρια στο δικαίωμα της υγείας και της ασθένειας όταν σήμερα η μάσκα αποτελεί ένα προϊόν που η μη χρήση του επιφέρει ένα τόσο υψηλό πρόστιμο και η αγορά του επιφέρει ένα τόσο υψηλό κόστος; Υπάρχει άραγε μία πρόνοια εφόσον η χρήση είναι υποχρεωτική για άτομα, οικογένειες που για τα μηνιαία μισθολογικά τους εισοδήματα η χρήση μάσκας τείνει να θεωρείται πολυτέλεια, εφόσον δεν έχουν λύσει υλιστικά ζητήματα τους όπως είναι για παράδειγμα η σίτιση τους;
Θεωρώ πως η πανδημία και τα μέτρα δεν είναι προσωποποιημένα αλλά οι επιπτώσεις που έχουν σαφέστατα προσωποποιούνται και συγκεκριμενοποιούνται. Για παράδειγμα η βίαιη έκρηξη με το δημόσιο ξεσηκωμό θεωρώ πως είναι ένα αποτέλεσμα, της αμάθειας, της αγχωτικής κατάστασης που δημιουργείται στα μέλη της κοινωνίας από την αίσθηση του αγνώστου, δεν γνωρίζουν, δεν ξέρουν τι θα γίνει, αισθανόμενοι τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις από τη πρώτη φάση της πανδημίας με το lockdown, το άγχος της μελλοντικότητας, των οικονομικών επιπτώσεων που έχουν επηρεάσει τον καθένα, τον φόβο στην πιθανότητα να γίνει κανείς ασθενής, να βιώσει τον κοινωνικό στιγματισμό, τη ρήξη στην κανονικότητα και στην καθημερινότητα του, την αίσθηση της ροής της ζωής του που διακόπτεται με την είσοδο ενός θετικού τεστ στη ζωή του πόσον μάλλον μη έγκυρου ή λανθασμένου αποτελέσματος, που θα τον περιθωριοποιήσει από το κοινωνικό σύνολο, θα τον εκτοπίσει ως τον φορέα της ασθένειας!
Μη έγκυρα τεστ
Θεωρώ πως όλη αυτή η κατάσταση και η δυσπιστία απέναντι στην ασθένεια πέραν από τα προαναφερθέν σημεία ενδυναμώνεται και από τη μη εγκυρότητα των τεστ, τις λάθος διαγνώσεις, το φόβο ως προς το στιγματισμό και την περιθωριοποίηση του ατόμου, του δικαιώματος των προσωπικών δεδομένων με τις ιχνηλατήσεις των επαφών, την ξαφνική αλλαγή που προκαλείται στη ζωή του ατόμου από την μια στιγμή στην άλλη, το πλεονέκτημα να μιλάμε εκ του ασφαλούς χωρίς να έχουμε βιώσει την ασθένεια, την πιθανότητα να νοσήσουμε και το φόβο που προκαλεί αυτή, την παρορμητικότητα, την κοινωνική δυσφορία που βιώνει το υποκείμενο από τον έλεγχο που του ασκείται, την αντίδραση απέναντι στη δράση και αντίδραση που προκαλεί αντίστοιχα η μη χρήση μάσκας και στο υψηλό πρόστιμο που επιβάλλεται, στη κατάχρηση της εξουσίας από μερικά άτομα που επιβάλλουν τη χρήση μάσκας ενώ τα ίδια δεν τηρούν την υποχρέωση αυτή κοκ.
Συνεπώς, τα ευρύτερα κοινωνικά τεκταινόμενα και όλοι οι προαναφερθέν παράγοντες είναι που προτρέχουν να κατατάξουν την ύπαρξη του ιού ως προϊόν επιστημονικής φαντασίας, ως να μην υπάρχει, σαν να χρησιμοποιείται ως το όπιον του λαού όπου οι αρνητές της πανδημίας θεωρούν πως όλο αυτό γίνεται για να τον ελέγχουν και για να τον κρατούν υποταγμένο, να χρησιμοποιείται ο ιός ως παρωπίδες για να μην δίνεται προσοχή σε άλλα μείζον πολιτικά σκάνδαλα διαφθοράς. Θεωρώ πως θα πρέπει να γίνεται τμηματοποίηση του κάθε ζητήματος ξεχωριστά και να υπάρχει εξειδίκευση, χωρίς να προτρέχουμε να κατατάσσουμε σε ένα καλάθι όλα τα κοινωνικά δρώμενα ως τα ίδια και να παράγουμε τελεολογικές θεωρίες, διότι το ζήτημα είναι πολύ πιο περίπλοκο απ’ όσον φαντάζει να είναι και χρειάζεται να αναλύεται η κάθε πτυχή ξεχωριστά, είτε αυτό αφορά τη διαφθορά, είτε τις επιπτώσεις στην υγεία από τη χρήση των 5G, είτε η ύπαρξη του ιού κτλ.
Τα πρόστιμα δεν είναι λύση
Η ίδια εξειδίκευση και τμηματοποίηση θεωρώ πως θα πρέπει να υπάρξει και σε ένα εποικοδομητικό διάλογο που θα πρέπει να γίνει με τους αρνητές της πανδημίας, χωρίς να δημιουργείται ένα αίσθημα κινδύνου της δημόσιας ασφάλειας και της δημοκρατίας. Να ακουστούν σε ένα ειρηνικό υπόβαθρο οι φόβοι, οι ανησυχίες, αλλά και τα επιχειρήματα και οι τεκμηριώσεις που αυτά εμπερικλείουν χωρίς ο καθένας να κάνει κατάχρηση του δικαιώματος της ελευθερίας λόγου και να σπείρει φήμες και τον κοινωνικό πανικό, αλλά να μιλάει με επιχειρήματα και αποδείξεις σε μία επιστημονική βάση. Είναι απαραίτητο, να μην συγχέονται τα διάφορα ζητήματα και να παρερμηνεύονται γεγονότα και στατιστικά δεδομένα.
Θεωρώ πως η υπερβολική καταστολή και τα υψηλά πρόστιμα δεν είναι η λύση του προβλήματος, μπορεί εν μέρει βραχυπρόθεσμα να φαίνεται ότι λειτουργούν, ωστόσο μακροπρόθεσμα θεωρώ πως συγκεντρώνουν την αγανάκτηση και τον κοινωνικό θυμό. Είναι αναγκαία η αμοιβαία συναίνεση και η συνεργασία, η αίσθηση της ατομικής ευθύνης τόσο ως προς τον εαυτό μας όσο και ως προς το συνάνθρωπο μας, αλλά και ως προς τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Πιστεύω λοιπόν, πως αυτά τα σημεία είναι που θα πρέπει να συμβάλλουν είτε στην παραδοχή της ύπαρξης της ασθένειας είτε στην χρήση μάσκας ευσυνείδητα, η ατομική ευθύνη που βρίσκεται εσωτερικευμένη μέσα στο υποκείμενο διαμέσου της πιθανότητας της ασθένειας και όχι ο φόβος για το πρόστιμο που είναι έξω από εμάς και δημιουργεί την δράση-αντίδραση μας, γιατί στην ευσυνειδησία είναι που ενυπάρχει η πραγματική προστασία από την πανδημία, η μελέτη και η κριτική σκέψη στην επεξεργασία των πληροφοριών και όχι η ακατέργαστη αναμετάδοση τους χωρίς επιστημονική βάση και έγκυρη τεκμηρίωση τους.
Ραφαέλλα Πενταρά
Πτυχιούχος Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης
Μεταπτυχιακό Πανεπιστημίου Κύπρου-«Σπουδές Φύλου»
