Οι νερόμυλοι της Κύπρου αποτελούσαν για αιώνες το επίκεντρο της αγροτικής και οικονομικής ζωής του νησιού. Η μελέτη των τριών συγγραφέων – ερευνητών Γιάννη Κυπρή, Κώστα Οικονομίδη και του μακαριστού Χρήστου Δημητρακόπουλου, που εκδόθηκε σε βιβλίο, αναδεικνύει όλα τα στοιχεία για 650 νερόμυλους στην Κύπρο. Το βιβλίο παρουσιάσθηκε στο χωριό Στενή της Πάφου την Παρασκευή το βράδυ στην παρουσία του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Γεώργιου.
Η προλόγιση του βιβλίου έγινε από την εκπαιδευτικό και συγγραφέα Μαίρη Σταυρινίδου Ευθυμίου η οποία ανέφερε μεταξύ άλλων πως η παρουσίαση αυτού του βιβλίου αποτελεί μια μέρα γεμάτη Κύπρο, γεμάτη χαρά της γνώσης, χαρά της φύσης, του πολιτισμού και της παράδοσης. Εμείς είπε οι άνθρωποι είμαστε ή και γινόμαστε κινητή μεταδοτική δύναμη γνώσεων και παραδόσεων. Διαθέτοντας το στοιχείο της συλλογικότητας, της καλής επικοινωνιακής ικανότητας και του πνεύματος συνεργασίας αναμφισβήτητα όλα ευδοκιμούν και αποδίδουν τα μέγιστα σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής αφού τα συνδέει το κοινό ενδιαφέρον, συμπλήρωσε.
Ακολούθως αναφέρθηκε στην τριμελή ομάδα των συγγραφέων ερευνητών ενώ έκανε και μια μικρή βιογραφική παρουσίαση των μελών της ομάδας.
Σύμφωνα με την κ. Σταυρινίδου η συγγραφή του εκπληκτικού ιστορικού , αρχαιολογικού, πολιτιστικού βιβλίου των Γιάννη Κυπρή, Κώστα Οικονομίδη και του αείμνηστου Χρήστου Δημητρακόπουλου έγινε αφού και οι τρείς διακατέχονται από μια κοινή λατρεία για τη φύση , το σεβασμό του περιβάλλοντος αλλά και το ενδιαφέρον τους για την αρχαιογνωσία των μνημείων και όχι μόνο.
Όλα αυτά τόνισε, τους οδήγησε σε ένα δημιουργικό , γνωστικό αλλά και εκπληκτικό μονοπάτι έρευνας και διαπίστωσης. Στην αρχή του εγχειρήματος την όλη προσπάθεια υιοθέτησαν ο κ. Οικονομίδης με τον κ. Δημητρακόπουλο κι αργότερα και με τον κ. Κυπρή.
Όπως ανέφερε η κ. Ευθυμίου, η συνταγή για να δέσει αυτή η συνεργασία ήταν συν τοις άλλοις και μια μακρόχρονη φιλία του Χρήστου και του Κώστα κι όπως είπε ο Κώστας όταν ανακάλυψαν ότι υπήρχε ακόμη ένας «τρελλός» που περιόδευε ποτάμια ψάχνοντας για Νερόμυλους ήλθαν κοντά στον Γιάννη και η τύχη συνωμότησε ώστε να δέσει το «γλυκό» όπως λέει.
Οι εξορμήσεις τους περιελάμβαναν οδοιπορικά αναζήτησης του πλούτου της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Φαίνεται να είναι τυχαία , όπως λένε η ενασχόληση τους με τους Νερόμυλους . Δεν ήταν γνωστοί σε αυτούς κι έτσι εξεπλάγησαν όταν στη διαδρομή τους συνάντησαν.
Διαπιστώνεται λοιπόν, συνέχισε η κ. Ευθυμίου, ότι από εδώ άρχισε ο εντυπωσιασμός που κατέληξε να προσδίδει στην Κυπριακή ιστορική γνώση πολλές άγνωστες πτυχές για τη χρήση και τον παραπλήσιο περιβάλλοντα χώρο των νερόμυλων. Επεσήμανε πως το εγχείρημα δεν ήταν τόσο εύκολο, αλλά χρειάστηκε επιμονή, αποφασιστικότητα , χρόνος, διάθεση και δύναμη και γιατί όχι και χρήματα προκειμένου να συνθέσουν τον μυστηριακό κώδικα των Νερόμυλων στη Κύπρο.
Αναφερόμενη στη σημασία της χρήσης του νερόμυλου η κ. Ευθυμίου είπε πως είναι μεγάλη αφού εφαρμόστηκε σε πολλές πτυχές της ζωής και αντικατέστησε τότε τον άνθρωπο και τα ζώα. Οι άνθρωποι πάλευαν πραγματικά με πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες για να δημιουργούν όσα θα τους διευκόλυναν τη ζωή. Χωρίς τις ευκολίες και τις τεχνολογίες που σήμερα διέπουν την δομική επιστημονική εγκατάσταση.
Οι Νερόμυλοι σύμφωνα με τους συγγραφείς, χτίζονταν λοιπόν κοντά σε ποτάμια και ρεματιές . Βοήθησαν την οικονομική και κοινωνική ζωή του κάθε τόπου που διέθετε νερόμυλο. Επιπρόσθετα, η σύναξη σε ένα νερόμυλο έφερνε πιο κοντά τους ανθρώπους όταν προσέρχονταν για να αλέσουν τους καρπούς τους.
Επισημάνθηκε επίσης πως η αναζήτηση των τριών συγγραφέων ερευνητών δεν περιορίστηκε μόνο στις ελεύθερες περιοχές αλλά και στις κατεχόμενες. Μέσα από πολλές δυσχερείς συνθήκες και καταστάσεις κατάφεραν να διαμορφώσουν τον πίνακα ευρημάτων και την αξία των Νερόμυλων. Σε πολλές περιοχές βρέθηκαν μπροστά σε μέρη κομμάτια κτισμάτων των Νερόμυλων και η κατασκευαστική εικόνα γινόταν δύσκολη για διαπιστώσεις και συμπεράσματα.
Το ενδιαφέρον και των τριών δημιουργών ερευνητών, του τόσο σημαντικού εκπαιδευτικού βιβλίου έφτανε στο αποκορύφωμα του όταν πλησίαζαν όλο και πιο πολύ στη λύση των μυστηρίων και στον τελικό συνδυασμό των κομματιών .
Οι τρεις συγγραφείς προείδαν τη σημαντικότητα της ανακάλυψης τόσων έντεχνων νερόμυλων στη Κύπρο μας, όπως αυτόν εδώ στη Στενή , στη Πενταλιά στη Παναγία του Σίντη και σε πολλούς άλλους τόπους.
Ελπίζουν είπε η κ. Ευθυμίου στη κοινοποίηση και γνωστοποίηση όλων των ευρημάτων ώστε να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες και να υποστηρίξουν την διατήρηση και συντήρηση των μνημείων αυτών που απεικονίζουν τον τρόπο ζωής αλλά και τη τότε τεχνολογία που είναι όντως θαυμαστή.
Πρόσθεσε πως οι Νερόμυλοι χρονολογούνται σε διάφορες ιστορικές περιόδους κι ενισχύουν αναμφίβολα την πολιτιστική παρακαταθήκη της μακραίωνης ιστορίας μας.
Η τόσο ευεργετική συλλογική εργασία τους διήρκησε 30 χρόνια εμπεριέχοντας πολλές λεπτομέρειες της καθημερινότητας των ανθρώπων. Αγωνίστηκαν στον ελεύθερο χρόνο τους ώστε να συνθέσουν τα ευρήματα με τις εγκυκλοπαιδικές τους επικουρήθηκαν από τους απλούς ανθρώπους οι οποίοι τους υποδείκνυαν τα εναπομείναντα όρθια αγέρωχα μέρη των νερόμυλων.
Ακόμη, συνέλεξαν πληθώρα πληροφοριών οι οποίες κατηγοροποιήθηκαν και καταγράφηκαν κατά τόπο και επαρχία. Πολύ σημαντική εργασία πολύ αξιοθαύμαστο έργο.
Συγκεκριμένα, το βιβλίο επιχειρεί την καταγραφή εξακοσίων πενήντα (650) Νερόμυλων του νησιού, κατά περιοχή, συνοδευόμενη από φωτογραφικές απεικονίσεις, περιγραφές, ιστορικές αναφορές και πίνακες, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο και στην τεκμηρίωση του φυσικού περιβάλλοντος και του ευρύτερου πλαισίου του κάθε μνημείου.
Όπως αναφέρθηκε στην παρουσίαση, οι πρώτοι νερόμυλοι της Κύπρου λειτούργησαν την περίοδο των Βυζαντινών χρόνων και κάποιοι συνέχισαν να λειτουργούν μέχρι και το τέλος της Βρετανικής κυριαρχίας στο νησί. Ορισμένοι από αυτούς έχουν αναστηλωθεί και λειτουργούν τα τελευταία χρόνια ως τουριστικά αξιοθέατα σε διάφορες περιοχές της Κύπρου. Οι νερόμυλοι καθόριζαν στην ουσία την οικονομία του τόπου για πολλούς αιώνες.
Οι πλείστοι νερόμυλοι λειτουργούσαν μόνο κατά την χειμερινή περίοδο εκτός από τους νερόμυλους του Καραβά, της Λαπήθου και της Κυθρέας που λειτουργούσαν από το κεφαλόβρυσο της περιοχής. Έκκληση των μελετητών προς τις τοπικές αρχές στις οποίες έχουν εντοπισθεί νερόμυλοι είναι να καθαριστούν οι περιοχές στις οποίες βρίσκονται και να ενταχθούν στα υφιστάμενα μονοπάτια της φύσης.
Χαιρετισμό στηνεκδήλωση απηύθυνε ο κοινοτάρχης Στενής Ηλίας Λαμπίδης.
Το ιστορικό ενημερωτικό πρόγραμμα της παρουσίασης διανθίστηκε με το μουσικόοδοιπορικό της σοπράνο διεθνούς φήμης Γεωργίας Πολυνείκη η οποία συμμετέχει σε πολλά μουσικά δρώμενα στην Ευρώπη μαζί με την πιανίστρια Ζάρα Μπαρκχουνταριάν.
Το ένα από τα τραγούδια της στην Στενή ήταν αφιερωμένο στην ηρωίδα της ΕΟΚΑ Λουκία Λαουτάρη μια νέα γυναίκα με 6 παιδιά και ένα στην κοιλιά όταν δολοφονήθηκε από τους Άγγλους. Οι στίχουν ανήκουν στον στιχουργό τραγουδοποιό για όλους τους ήρωες της ΕΟΚΑ 1955- 59 Νίκο Παπακλεοβούλου .
