Η βαθιά οικονομική κρίση των δύο πρώτων δεκαετιών του 21ου αιώνα ήταν αδιαμφισβήτητα αποτέλεσμα της απουσίας κρατικού ελέγχου, εποπτείας και ρυθμιστικών μηχανισμών, σε συνδυασμό με το αδηφάγο των αγορών.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση υπονόμευσε τις βάσεις της κοινωνικής συνοχής και τις πηγές της κοινωνικής αλληλεγγύης. Εναγωνίως αναζητήθηκαν και αναζητούνται απαντήσεις που να αντιμετωπίζουν και κυρίως να αποτρέπουν τέτοιες κρίσεις που είναι η αλληλεγγύη, η ανακατανομή του πλούτου, η κρατική εποπτεία, η ρύθμιση των αγορών, η υποταγή της οικονομίας της αγοράς στις ανάγκες της κοινωνίας και των ανθρώπων. Η βιώσιμη ανάπτυξη, η οικολογική ισορροπία.
Επιχειρώντας μια ακόμα πιο συγκεκριμένη απάντηση θα μπορούσαμε να πούμε ότι η λύση βρίσκεται ανάμεσα στον παλαιού τύπου σοσιαλισμό, που δεν απευθύνεται σε κανένα, και στον άγριο καπιταλισμό που υπόσχεται αναρχία, ανομία και διάλυση για το μέλλον . Κάνοντας αυτό, πρέπει να επινοήσουμε ξανά και να επαναδιατυπώσουμε το λεξιλόγιο μιας κοινωνικής οικονομίας της αγοράς με ένα τρόπο, που θα μπορεί εύκολα και πειστικά να παρουσιάσει τόσο τις σύγχρονες προκλήσεις όσο και την ελπίδα για το μέλλον.
Ξεκινώντας αυτή την προσπάθεια πρέπει να βεβαιωθούμε ότι θα διατηρήσουμε όλα τα καλά στοιχεία που πλούτισαν το ιδεολογικό οπλοστάσιο της σοσιαλδημοκρατίας και επέτρεψαν να χτιστεί αυτό που έγινε ευρύτερα γνωστό, σαν το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο».
Ιστορικά, η σοσιαλδημοκρατία διεκδικεί την κληρονομιά όλων των παραδοσιακών δημοκρατικών κινημάτων, των ιδανικών της φιλελεύθερης δημοκρατίας, των αρχών του διαφωτισμού και των σοσιαλδημοκρατικών θεωριών. Η σοσιαλδημοκρατία, διεκδικεί ακόμα το δικαίωμα της έκφρασης των ιδανικών της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της προόδου. Διευρύνει το ιδεολογικό και πολιτικό πιστεύω, πέρα από τα παραδοσιακά κοινωνικά όρια. Και αυτός ο μετασχηματισμός θα πρέπει να εκφραστεί στην πολιτική οργάνωση, στις δομές και τη δυναμική. Η επαναδιατύπωση των πολιτικών θα μπορούσε να πάρει τη μορφή μιας ευρείας σοσιαλδημοκρατικής συμμαχίας στην Ευρώπη και μιας ευρύτερης Διεθνούς Οργάνωσης, που θα φέρει κοντά όλα τα πολιτικά κόμματα που μοιράζονται τα ίδια ιδανικά. Το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα και η Σοσιαλιστική Διεθνής να γίνουν πιο αποφασιστικά Όργανα παραγωγής πολιτικής. Να πάψουν να απορρίπτουν απλώς την ανομία και τη βαρβαρότητα ενός άγριου καπιταλισμού και την ασυδοσία των αγορών και να εκφράσουν με ριζοσπαστισμό και ανανεωμένη πνοή το όραμα μιας κοινωνίας ισότητας και αλληλεγγύης.
Για πρώτη φορά, στη μεταπολεμική ευρωπαϊκή ιστορία, αυτή η συστράτευση πολιτικών δυνάμεων είναι όχι μόνο επιθυμητή, αλλά και εφικτή, αν μπορέσουμε να υπερασπιστούμε με επιτυχία τις βασικές ανθρώπινες αξίες και αν υπάρξει μια εγκατάλειψη δογμάτων, ιδεολογημάτων και αγκυλωμένων αντιλήψεων του παρελθόντος.
Και βέβαια, αν καταφέρουμε να προσαρμόσουμε στις κοινωνίες μας τις «νέες απαιτήσεις», όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τις σαρωτικές παγκόσμιες αλλαγές.
Σχετική με αυτό είναι η ανάγκη να ξανακτίσουμε μια νέα αντίληψη κοινωνικής αλληλεγγύης και συλλογικότητας. Αυτό απαιτεί και τον επαναπροσδιορισμό του δημόσιου τομέα, με ένα τρόπο που θα συμφιλιώσει, από τη μια πλευρά την πειστική λειτουργία της παγκόσμιας αγοράς με την ανάγκη διατήρησης της κοινωνικής συνοχής και την αύξηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και την αυτονομία με κοινωνική ευθύνη από την άλλη. Με ευαισθησία και αποφασιστικότητα, έχοντας πάντοτε στο μυαλό ότι ένα σύστημα που ελέγχεται αποκλειστικά από την αγορά εξασθενίζει τους άτυπους κοινωνικούς δεσμούς. Τους δεσμούς, οι οποίοι στηρίζουν τις κοινωνίες και αποτρέπουν εγκληματικές παράνομες, αντικοινωνικές συμπεριφορές, που οδηγούν στην περιβαλλοντική εξαθλίωση, την πολιτιστική ερήμωση, τη μετανάστευση και την τρομοκρατία.
Ο μεγάλος κίνδυνος από την παγκοσμιοποίηση των οικονομιών είναι μια ισοπέδωση των κοινωνιών χωρίς αρχές, αξίες και οράματα. Αυτή είναι η ώρα μιας νέας πειστικής πρότασης.
Για να εκπροσωπήσει τις ελπίδες και τις προσδοκίες ανθρώπων και κοινωνιών για τις άφθορες διαχρονικά αξίες της αλληλεγγύης, της ελευθερίας, της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης. Για να εκφράσει τα αιτήματα των ανθρώπων για δημοκρατικό έλεγχο, για ισότητα ευκαιριών, για πρόοδο και δημιουργία.
Για να εκπροσωπήσει τη συλλογική θέληση των λαών να υπάρξουν, να συμβιώσουν ειρηνικά και να συνάπτουν σχέσεις δημιουργικής συνεργασίας.
Για να αποτυπώσει την ευαισθησία και ταυτόχρονα την αγωνία των ανθρώπων, να ζουν σε ένα αρμονικό περιβάλλον –τα πάντα εν σοφία εποίησε- μέσα σε συνθήκες δημοκρατίας, με αλληλοανοχή και κατανόηση στις ιδιαιτερότητες και τις διαφορετικές πολιτιστικές ταυτότητες.
Σημ.: Οι Ευρωπαίοι Εταίροι μας ομοφωνούντες εξαγγέλουν κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας για την μονομερή ανακήρυξη ανεξαρτησίας σε Επαρχίες της Ουκρανίας. Ορθό. Αλλά για την ίδια συμπεριφορά της Τουρκίας στην Κύπρο, που είναι και χώρα-μέλος της Ε.Ε., καμία κύρωση. Η πολιτική των «δύο μέτρων και δύο σταθμών» σε όλη της την μεγαλοπρέπεια.
Γιαννάκη Λ. Ομήρου
Πρώην Προέδρου της Βουλής Των Αντιπροσώπων
