Μια εντυπωσιακή ποικιλία, ως προς το χρονολογικό φάσμα που καλύπτουν, δηλαδή από την αρχαιότητα μέχρι τα νεότερα χρόνια, αλλά ως προς και τη γκάμα των υλικών από τα οποία είναι κατασκευασμένα, ευτελή πήλινα αντικείμενα αλλά και είδη πολυτελείας, περιλαμβάνουν τα εκθέματα του Εθνογραφικού Μουσείου στην Πάφο.
Ο επισκέπτης, κάνοντας μια περιήγηση μέσα στους εκθεσιακούς χώρους μπορεί να αντικρίσει από αρχαιολογικά ευρήματα της Χαλκολιθικής Περιόδου μέχρι σκαλιστά παραδοσιακά έπιπλα ή γεωργικά εργαλεία του περασμένου αιώνα.
Εκθέματα που συγκέντρωσε με κόπο, αφιερώνοντας χρόνο και οικονομικούς όρους, ο ιδρυτής του, Γιώργος Σ. Ηλιάδης, αλλά και όλη η οικογένειά του. Η σύζυγος του Χρύσω και η κόρη τους Φρύνη, που σήμερα μόνη ανέλαβε το έργο της διατήρησης και λειτουργίας του Εθνογραφικού Μουσείου.
Το Εθνογραφικό Μουσείο Πάφου στεγάζεται σ’ ένα διώροφο πετρόκτιστο κτίριο του 1894, με τρεις ασυνήθιστες καμάρες γοτθικού ρυθμού και όμορφους κήπους. Ιδρύθηκε το 1958 για να στεγάσει την ιδιωτική συλλογή του ιδιοκτήτη του, του Γιώργου Ηλιάδη ενός διανοούμενου συλλέκτη με έντονο ενδιαφέρον για την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου του, ο οποίος συνέλεγε αντικείμενα αρχαιολογικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος από την ύπαιθρο της Κύπρου και ιδιαίτερα από την περιοχή της Πάφου.
Η Φρύνη Ηλιάδη μάς υποδέχτηκε δηλώνοντας την περηφάνια που αισθάνεται και για τους δύο γονείς της, αλλά και για τη βαριά πολιτιστική κληρονομιά που της άφησαν. Μιλά για την απουσία της μητέρας της που έφυγε για το ταξίδι της αιωνιότητας, για την προσωπικότητα της Χρύσως Ηλιάδη που τόσο χρόνια είχε στο πλευρό της μετά το θάνατο του πατέρα της, που μιλούσε πέντε γλώσσες και που ξεναγούσε τους επισκέπτες του Μουσείου. Τώρα, είπε, “καλούμαι να συνεχίσω μόνη μου αυτό το έργο, συναισθηματικά φορτισμένη αλλά με πολύ μεγάλη αγάπη”, προσθέτοντας πως το Μουσείο επανάρχισε την λειτουργία του μια εβδομάδα μετά τον θάνατο της μητέρας της. Αυτή ήταν και η επιθυμία της μητέρας της, είπε. Η ίδια έχει δύο παιδιά που εργάζονται στη Λευκωσία ωστόσο τα Σαββατοκύριακο αφιερώνουν χρόνο για το Μουσείο, αφού αυτή ήταν και η επιθυμία της γιαγιάς.
Τα εκθέματα, όπως είπε, του Μουσείου παρουσιάζουν εντυπωσιακή ποικιλία, ως προς το χρονολογικό φάσμα που καλύπτουν, δηλαδή από την αρχαιότητα μέχρι τα νεότερα χρόνια, αλλά και ως προς τη γκάμα των υλικών από τα οποία είναι κατασκευασμένα, καθώς συμπεριλαμβάνουν ευτελή πήλινα αντικείμενα και είδη πολυτελείας. Νιώθω, είπε η Φρύνη Ηλιάδη, ότι πρέπει να συνεχίσω, προσθέτοντας πως οτιδήποτε έχει γίνει, έγινε από τον Γιώργο Ηλιάδη τον πατέρα της με πολύ αγάπη και πολύ πάθος αλλά και από τη μητέρα της Χρύσω που χρόνια ολόκληρα αφιέρωσαν μαζί, για τον πολιτισμό και για την ιστορία του τόπου.
Σύμφωνα με την κ. Φρύνη Ηλιάδη τα αντικείμενα είναι οργανωμένα για να ξεδιπλώνουν όλα μαζί μια διαχρονική, χρονολογική εξέλιξη και ενότητα που σαν σύνολο να αντανακλούν το κλίμα και την ατμόσφαιρα των διαδοχικών φάσεων των διαφόρων εποχών και των συνθηκών της ζωής των ανθρώπων του λαού μας τόσο της υπαίθρου όσο και εκείνης των πόλεων. Αναδεικνύουν, επίσης, το πανόραμα της διαβίωσης, των επαγγελμάτων, των ηθών και εθίμων, των προλήψεων και δεισιδαιμονιών, της θυμοσοφίας και φιλοσοφίας του λαού μας τόσο στην γενική εικόνα όσο και στη λεπτομέρεια.
Το Μουσείο άνοιξε τις πύλες του το 1958 ως Μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Ωστόσο το 1971 μετά από προτροπές από διάφορους επιστήμονες και αρχαιολόγους στον πατέρα της, μετονομάστηκε σε Εθνογραφικό Μουσείο γιατί αγκαλιάζει πλατιά όλες τις φάσεις του ελληνικού πολιτισμού.
Ο επισκέπτης κάνοντας μια περιήγηση μέσα στους εκθεσιακούς χώρους μπορεί να αντικρίσει από αρχαιολογικά ευρήματα της Χαλκολιθικής Περιόδου, όπως κοσμήματα, αμφορείς και διάφορα πήλινα αγγεία, μέχρι σκαλιστά παραδοσιακά έπιπλα, λαϊκές ενδυμασίες, αλλά και γεωργικά εργαλεία του προηγούμενου αιώνα. Επίσης αργαλειοί και υφαντά.
Οι κασέλες επίσης είναι από τα σημαντικότερα αντικείμενα της Κυπριακής Λαϊκής Χειροτεχνίας. Όπως αναφέρθηκε από την κ. Ηλιάδη στα παλαιότερα χρόνια ήταν από τα ουσιωδέστερα έπιπλα του σπιτιού ιδιαίτερα για τις κόρες που επρόκειτο να παντρευτούν. Μ’ αυτές είπε, ήταν συνδεδεμένη η γαμήλια ζωή τους και σ’ αυτές με όλα τα φυλακτά ήταν κλεισμένα και σφραγισμένα όλα τα όνειρα και οι ελπίδες για τη μελλούμενη ζωή τους.
Σημαντική ωστόσο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και η παρουσία των συμβόλων στο Εθνογραφικό Μουσείο της Πάφου. Η κ. Ηλιάδη ανέφερε πως ο ρόλος των συμβόλων στα αρχαιότερα χρόνια ήταν ουσιώδους σημασίας, γιατί αποτελούσαν την έκφραση της πίστης μεγάλης μερίδας του λαού. Στα παλιά σπίτια συνέχισε, υπήρχε μεγάλος αριθμός συμβόλων, σημειώνοντας πως στο σπίτι του ο ένοικος ζούσε μέσα σ’ ένα κόσμο συμβόλων. Κι αυτά βρίσκονταν παντού, στους τοίχους, στις σουβάντζες, στις κασέλες, και γενικότερα σε διάφορα χειροτεχνήματα πιστεύοντας έτσι, όπως είπε, ότι ασκούσαν ευνοϊκή επίδραση στον χαρακτήρα του και ρύθμιζαν ίσως, κατά ένα αρμονικότερο τρόπο, τις περιστάσεις της ζωής του.
Η Φρύνη Ηλιάδη εξέφρασε την πικρία της για το ότι “δεν υπάρχει καμία μέριμνα από το Κράτος”. Αναφερόμενη στον πατέρα της Γιώργο Ηλιάδη, η κ.Φρύνη ανέφερε πως αγάπησε την Πάφο όσο λίγοι πραγματικά, τον πολιτισμό και διετέλεσε πρόεδρος του Πνευματικού Φυσιολατρικού Ομίλου Πάφου για αρκετά χρόνια. Η πολιτιστική δραστηριότητα του πατέρα της ήταν κάτι το πρωτόγνωρο για τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Πάντα εργαζόταν αφιλοκερδώς ώρες ολόκληρες να δώσει τις γνώσεις του, για να βοηθήσει κόσμο και φοιτητές, αλλά και να βοηθήσει τον συνάνθρωπο του.
Το Εθνογραφικό Μουσείο ήταν ταυτόχρονα και το σπίτι όπου ζούσαν και το σπίτι που δέχθηκε πολλούς εξέχοντες επισκέπτες.
«Λόγω του ότι ο πατέρας μου ήταν ο επίσημος ξεναγός της κυβέρνησης, μιλούσε πολλές γλώσσες και γνώρισα πολύ καλλιεργημένους ανθρώπους, πρεσβευτές, γλύπτες, ζωγράφους», λέει η κ. Φρύνη, ανάμεσά τους τον Οδυσσέα Ελύτη, αλλά και το Βίλι Μπραντ, πρώην Καγκελάριο της Γερμανίας.
Στο Εθνογραφικό Μουσείο Πάφου ξεχωρίζει το χωριάτικο δωμάτιο, στο οποίο διαφαίνεται το ομαδικό πνεύμα εργασίας και συνεργασίας όλων των μελών της οικογένειας. Το υπνοδωμάτιο που μπαίνοντας σ’ αυτό διακρίνεις ψηλά στο κέντρο του παραθύρου ένα δίσκο που χρησιμοποιούσαν για να προσφέρουν ένα γλυκό στους επισκέπτες. Το πατρογονικό κρεβάτι, η κουνουπιέρα για να προστατεύει τους κοιμώμενους από τα κουνούπια και τα έντομα. Ένα γυναικείο φόρεμα υφασμένο στον αργαλειό πλάι σε ένα πουκάμισο. Βγαίνοντας από το υπνοδωμάτιο, προχωρώντας προς το βάθος του διαδρόμου, αντικρίζεις τοποθετημένα παντού γεωργικά εργαλεία. Ακόμη το δωμάτιο της Κεραμικής, με το κεραμικό τροχό που χρησιμοποιείται, στη Λάπηθο και το Βαρώσι. Το δωμάτιο της χαλκολιθικής περιόδου , η παραδοσιακή κουζίνα, το πλυσταριό. Στην αριστερή γωνιά η «νηστιά» με το « χαρτζίν» το καζάνι για την πλύση. Οι φούρνοι, ο ελιόμυλος, ο τάφος στον οποίο διατηρούνται και οι πέτρες που μετά την ταφή σφράγιζαν την είσοδο του τάφου. Επίσης το παρεκκλήσι που ολοκληρώνει την εικόνα του Μουσείου και τόσα άλλα.
Η αγάπη που πρέπει να επεκτείνεται σε κάθε αντικείμενο στα εκθέματα, ανεξάρτητα αν είναι έργα τέχνης ή βιοτεχνίας, παλαιότερο ή νεότερο, έργο πολυτέλειας ή ευτελές αντικείμενο, συνεχίζεται από την Φρύνη Ηλιάδη. Όλη η ζωή της εκφράζεται μέσα απ΄ αυτό το Μουσείο. Η συντήρηση και η διατήρηση των συλλογών του Εθνογραφικού Μουσείου Πάφου, σήμερα αποτελεί δική της υπόθεση…
