Από τη φετινή χρονιά θα έχω να θυμάμαι όχι τα διακόσια χρόνια από το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης, όχι την πανδημία του κορωνοϊού και την προσπάθεια σύσσωμου του πλανήτη να την αντιμετωπίσει με τη στράτευση της επιστήμης ούτε ακόμη άλλον ένα χρόνο της ταπεινής ζωής μου.
Αυτό που έχει χαραχθεί έντονα στην ψυχή και στο μυαλό μου είναι οι αλλεπάλληλες εκπομπές ριάλιτι που καθηλώνουν στην κυριολεξία τον θεατή στον αναπαυτικό του καναπέ έτοιμο να κρίνει και να βγάλει την αυστηρή ετυμηγορία για όποιον παίκτη τυγχάνει αποχώρησης. Έχει μάλιστα και ένα αδέκαστο κριτήριο που τον ψηφίζει αρνητικά: δεν είναι καλός χαρακτήρας ή δεν προσφέρει αρκετό θέαμα με τις ενίοτε ερωτοτροπίες του εντός του διαγωνισμού (αυτό πουλάει ιδιαίτερα) ή την εριστική του συμπεριφορά ή ακόμα με τον γλυκανάλατο χαρακτήρα του.
Προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός όμως; Πλάσματα είναι και οι παίκτες, του Θεού, που κυνηγώντας τα όνειρά τους, καθώς διατείνονται , δέχονται ν΄αφήσουν διάτρητη την ψυχή και τους πιο κρυφούς λογισμούς τους στην κάμερα. Η ακατανίκητη σαγήνη της κάμερας! Αυτή είναι ο βασικός υπαίτιος όλων των δεινών! Αυτό που χρήζει όμως προβληματισμού δεν είναι, γιατί συμμετέχουν τα συγκεκριμένα πρόσωπα σε τέτοιου είδους εκπομπές, αλλά γιατί βρίσκονται στο ζενίθ των προτιμήσεων του φιλοθεάμονος κοινού τη στιγμή που τόσα κοσμοιστορικά γεγονότα λαμβάνουν χώρα. Γεγονότα πάσης φύσεως, που όμως, αν δεν αφορούν την τσέπη του και το πορτοφόλι του, το αφήνουν παγερά αδιάφορο.
Και βεβαίως να δεχτώ ότι οι συγκεκριμένες εκπομπές συγκεντρώνουν ένα ενδιαφέρον, όταν καταπιάνονται με κάτι δύσκολο, πέραν των δυνατοτήτων του μέσου πολίτη, με τον αγώνα για επιβίωση μέσα σε κακουχίες ή, όταν εμπνέουν σεβασμό λόγω της προβολής μιας μορφής τέχνης, όπως η μουσική, το τραγούδι ή ο χορός. Εκείνο που ξενίζει όμως είναι η πώρωση του κοινού. Κυριολεκτικά «κολλημένος» ο τηλεθεατής στην οθόνη του περιμένει τη στιγμή που θ΄αρχίσει η αγαπημένη του εκπομπή στην οποία όσο περνάει ο καιρός και τα περιθώρια στενεύουν οι «πρώην» φίλοι γίνονται άσπονδοι φίλοι, καθώς κρίνεται η παραμονή τους στο διαγωνισμό και γιατί όχι κατάκτηση της πολυπόθητης πρωτιάς, της νίκης.
Το αντικείμενο του διαγωνισμού εν τέλει εξαϋλώνεται και εκμηδενίζεται, για να μην πω ότι δεν συγκεντρώνει ούτε κατά το ήμισυ του αρχικού ενδιαφέροντος των τηλεθεατών. Αυτό που αφορά το «αδηφάγο» κοινό είναι η ίντριγκα που με μαθηματική ακρίβεια θα πλήξει τους διαγωνιζόμενους σε βάθος χρόνου. Το ανήθικο της υπόθεσης είναι ότι ο ψυχολογικός πόλεμος που ασκείται στους διαγωνιζόμενους λόγω της απομόνωσής τους, του εγκλεισμού ή της απουσίας κάλυψης στοιχειωδών αναγκών υλικών και κυρίως ψυχικών εξιτάρει τους τηλεθεατές, τους φέρνει σε μια κατάσταση ατελεύτητης ηδονής. Το ακόμη πιο ανήθικο είναι ότι όλη η πρόσκαιρη, συνήθως, αναγνώριση που λαμβάνει ο νικητής του διαγωνισμού ακολουθείται και από ένα χρηματικό έπαθλο. Από πλευράς καναλαρχών όλα γίνονται για την τηλεθέαση και συνεπώς για το χρήμα. Από πλευράς διαγωνιζομένων το βασικό ελατήριο είναι άραγε το χρήμα ή η δόξα; Άγνωσται αι βουλαί «των ηρώων ριάλιτι» στην προκειμένη περίπτωση!
Θα λέγαμε ότι αυτού του είδους οι εκπομπές λειτουργούν σήμερα ως ένα άλλο “instrumentum regni”(=εργαλείο/μέθοδος του βασιλείου) κατά το πρότυπο της αρχαίας Ρώμης, όπου οι θηριομαχίες και οι ιπποδρομίες χαλιναγωγούσαν την ανεξέλεγκτη δύναμη του όχλου. Πρώτα λοιπόν αποπροσανατολίζουν το κοινό από τα πραγματικά προβλήματα τα οποία βιώνει και που σαφέστατα το ταλαιπωρούν και έπειτα στοχεύουν στην αδράνεια, την παθητικοποίηση και την αντι-μέθεξη. Γιατί περί αυτού πρόκειται, όταν ο πολίτης δεν μετέχει στο κοινωνικό γίγνεσθαι, δεν ορθώνει το ανάστημά του, δεν κοινωνεί. Η ευθύνη βέβαια είναι προσωπική, ωστόσο βαραίνει και τα ΜΜΕ που ως φορέας αγωγής, αυτό ακριβώς θα έπρεπε να κάνει. Να άγει το κοινό, να το διαφωτίζει, να προωθεί τη σκέψη και όχι τον πνευματικό σκοταδισμό.
Στον αντίποδα του χρήματος βρίσκεται η παιδεία. Προσοχή όχι η μόρφωση, γιατί μόνη αυτή μπορεί να ερμηνευτεί και ως αλαζονεία ή τάση για επίδειξη, αλλά η ανθρωπιστική παιδεία. Αυτή που εξανθρωπίζει το κοινό, το γαληνεύει, ώστε να μην δέχεται άκριτα τηλεοπτικές τακτικές τύπου «άρτος και θεάματα». Τα ΜΜΕ ειδικά σήμερα, προκειμένου να εκπληρώσουν τον σκοπό τους θα πρέπει να πληρούν τους κανόνες δεοντολογίας προάγοντας το πνεύμα και την ψυχαγωγία, όχι τη στείρα εκτόνωση και τον εμπαιγμό της ανθρώπινης ψυχής.
Κατερίνα Μαυροβουνιώτη, Φιλόλογος
