Η Μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι αναγκαία αλλά πρέπει να είναι ανθρωποκεντρική και να προστατεύει το δημόσιο συμφέρον.
Το μέλλον της Δημόσιας Διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Κύπρου αναμένεται να αποτελέσουν αντικείμενο, όχι μόνο δημιουργικών συζητήσεων, αλλά και έντονων αντιπαραθέσεων, αφού όπως δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας της ΠΑΣΥΔΥ, κ. Γλαύκος Χατζηπέτρου, «τα θέματα είναι πολύ δύσκολα και υπάρχουν σοβαρές αντιδράσεις, διότι επηρεάζονται συμφέροντα.»
Λόγω της ιδιαίτερης σημασίας του θέματος , των αντιδράσεων που προκύπτουν από Δήμους και κοινότητες σε περίπτωση ενοποιήσεων και αλλαγών, ζητήσαμε την άποψη του καθηγητού, κ. Κωνσταντίνου Γ. Ε. Αθανασόπουλου.
Ο κ. Αθανασόπουλος έχει σπουδάσει συναφείς επιστήμες, και έχει πλούσιο, σχετικά συγγραφικό έργο, δημοσίευσε δεκάδες άρθρα και διδάσκει αυτά τα θέματα σήμερα, μεταξύ άλλων Πανεπιστημίων, και στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις. Είναι εκδότης από το έτος 1994 μέχρι σήμερα της Επιθεώρησης Αποκέντρωσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Περιφερειακής Ανάπτυξης.
Κ. Αθανασόπουλε, μια σύγχρονη δημόσια διοίκηση πρέπει να τηρεί ορισμένες «αρχές» και ορισμένους «κανόνες». Είναι έτσι τα πράγματα;
– Αφού σας ευχαριστήσω για την τιμητική πρόσκληση αυτής της συνέντευξης, σας πληροφορώ ότι μια σύγχρονη δημόσια διοίκηση πρέπει να είναι πάνω από όλα ανθρωποκεντρική, να προστατεύει το δημόσιο συμφέρον, αλλά και τους διοικούμενους, και να τηρεί την αρχή της νομιμότητας κατά την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων της. Θυμίζω τις επιγραφές, οι οποίες υπάρχουν σε γραφεία Δημοσίων Λειτουργών σε άλλα κράτη: Ο Δημόσιος Λειτουργός, λειτουργεί σύμφωνα με τον νόμο, όχι πέρνα του νόμου, όχι αντί του νόμου.
Σημειώνεται ότι οι σύγχρονες συνθήκες ζωής επέβαλαν διεύρυνση των δράσεων της Δημόσιας Διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τόσο προς κάλυψη νέων και προφανών αναγκών, όσο και προς ικανοποίηση συνεχώς πολλαπλασιαζόμενων προβλημάτων των Διοικούμενων.
Και αυτό ήταν αναπόφευκτο να συμβεί, αφού έχει συντελεστεί «μετεξέλιξη» και «μετάλλαξη» της δομής του κράτους κατά τις τελευταίες δεκαετίες, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο: Το Αστυνομικό κράτος, το έχει διαδεχθεί το Κράτος Δικαίου, και αυτό, το Κράτος Προνοίας.
Ορισμένοι, όταν ομιλούν για τη Δημόσια Διοίκηση την χαρακτηρίζουν ως «μεγάλο ασθενή». Είναι έτσι τα πράγματα;
Σε ορισμένες περιπτώσεις κρατών ναι, αφού η Δημόσια Διοίκηση μπορεί:
Να λειτουργεί με βάση ατελές θεσμικό πλαίσιο.
Με υπεράριθμο ή ολιγάριθμο προσωπικό.
Να μην υπάρχουν κίνητρα για την παραγωγικότητα των υπαλλήλων.
Να μην υπάρχουν προγράμματα προεισαγωγικής εκπαίδευσης και περαιτέρω επαγγελματικής κατάρτισης των υπαλλήλων.
Και, κυρίως, να μην είναι σαφές ποιος έχει την ευθύνη για την λειτουργία της.
Δηλαδή;
Σε πολλές χώρες, η εικόνα είναι συγκεχυμένη. Σε άλλες, την ευθύνη σχεδιασμού, οργάνωσης, στελέχωσης και λειτουργίας έχει η εκάστοτε πολιτική ηγεσία και σε άλλες, η ίδια η δημόσια διοίκηση. Φυσικά υπάρχουν και μεικτά συστήματα. Κατά την άποψη μου, είναι το σύστημα, εκείνο το οποίο, η ίδια η δημόσια διοίκηση , μακράν κομματικών αντεγκλήσεων, εναγκαλισμών και αντιπαραθέσεων, ρυθμίζει τα του οίκου της.
Είναι αυτονόητο ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα προσβλέπονται σε ισότιμη βάση δικαιώματα και υποχρεώσεις διοικούντων και διοικούμενων και απαραίτητοι ανεξάρτητοι ελεγκτικοί μηχανισμοί.
Επειδή, εκτός από την Κεντρική και Περιφερειακή Δημόσια Διοίκηση, λειτουργεί παράλληλα και ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, είναι και σε αυτή, ενδεχομένως, απαραίτητες κάποιες αλλαγές;
Βεβαίως. Σε σχέση με τις Τοπικές Αυτοδιοικούμενες Δομές, θα σας αναφέρω ορισμένα στοιχεία. Σε άλλα κράτη, λοιπόν, έχουν ήδη προχωρήσει, μεταξύ άλλων, στην μείωση του αριθμού των Δήμων και των Κοινοτήτων τους, με απώτερο στόχο, αφενός μεν να βελτιώσουν τις παρεχόμενες προς τους πολίτες υπηρεσίες τους , και αφετέρου να μειώσουν το κόστος λειτουργίας τους. Ενδεικτικά αναφέρω το Βέλγιο, τη Δανία, την Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, στο οποίο, μάλιστα, παρατηρούνται και πολλές ιδιαιτερότητες, όπως τα QUANGIOS.
Τα QUANGIOS είναι οργανισμοί που ασχολούνται με τοπικές υποθέσεις, αλλά με διοικήσεις οριζόμενες από την Κεντρική Διοίκηση του Λονδίνου, που καλύπτει και οικονομικά τις δραστηριότητες τους.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το μόνο κράτος, το οποίο δεν έχει μειώσει τον αριθμό των Δήμων και των Κοινοτήτων, που ανέρχονται σε 36.000 οντότητες είναι η Γαλλία, για ιστορικούς λόγους.
Η περίπτωση της Ελλάδος σας είναι γνωστή και αναφέρω εδώ τα προγράμματα συνένωσης των οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Ιωάννης Καποδίστριας, Καλλικράτης, Κλεισθένης. Τα προγράμματα αυτά, πρωτοποριακά για την εποχή τους, δεν παρήγαγαν στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα αναμενόμενα αποτελέσματα και ήδη επιχειρείται μερική επαναπροσέγγιση τους. Στην Κύπρο έχει αρχίσει ήδη η σχετική συζήτηση για το θέμα της συνένωσης, των συμπλεγμάτων, των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με διιστάμενές απόψεις όλων των εμπλεκομένων μερών. Μερικές βασικές αλλαγές, όμως, είναι, εκ των πραγμάτων, αναγκαίες. Στην προκειμένη περίπτωση, ίσως, ήταν σκόπιμο, οι ενδιαφερόμενοι να αντλήσουν ιδέες από τις εφαρμοσθείσες ρυθμίσεις στο Βέλγιο, στην Γαλλία και στην Ιταλία.
Οι προτεινόμενες αλλαγές για την Κυπριακή Δημόσια Διοίκηση, κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση;
Αναμφίβολα ναι. Φυσικά η τελική μορφή τους πρέπει να προκύψει μέσα από σειρά διαβουλεύσεων με τα εμπλεκόμενα μέρη, πράγμα όχι ιδιαίτερα ευχαρές. Και σε κάθε περίπτωση η βασική τους διοικούσα Αρχή, πρέπει να έχει ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα για να υλοποιηθούν οι επιταγές του Ιπποκράτους «παν το πολύ τη φύσει πολέμιον» και του Ξενοφώντος «ως καλόν ανθρώποις Νόμος και Τάξις».
