Στις νέες προοπτικές που διανοίγονται μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος φυσικού αερίου στο τεμάχιο 10 της κυπριακής ΑΟΖ αναφέρθηκε ο Στίβεν Μπλανκ, ανώτερος επιστημονικός συνεργάτης του Συμβουλίου Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής (American Foreign Policy Council) με ειδίκευση στα θέματα ενεργειακής ασφάλειας.
Αναφερόμενος στην «μεγάλη εικόνα» σε συνέντευξή που παραχώρησε, ο κ. Μπλανκ χαρακτήρισε την κατασκευή του αγωγού EastMed «γεωπολιτική αναγκαιότητα», ενώ εκτίμησε ότι η Ελλάδα πρέπει να αδράξει την ευκαιρία για να τοποθετηθεί στρατηγικά στο επίκεντρο της εν εξελίξει διαδικασίας για την ενεργειακή ολοκλήρωση της Ευρώπης.
Όπως σημείωσε χαρακτηριστικά, η χώρα μας μπορεί να διαδραματίσει «ρόλο γέφυρας» ανάμεσα στις ενεργειακά πλούσιες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και τα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που συμμετέχουν στην «Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών» και διαθέτουν την απαραίτητη υποδομή.
«Με το φυσικό αέριο εδώ (στην Ανατολική Μεσόγειο) και την υποδομή εκεί (στην Κεντρική-Ανατολική Ευρώπη) είναι λογικό τόσο η Ελλάδα να γίνει γέφυρα μεταξύ των χωρών της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και της “Πρωτοβουλίας των Τριών Θαλασσών” όσο και να συμμετέχει η Ευρώπη και οι ΗΠΑ στη δημιουργία της υποδομής που θα κατευθύνει το αέριο από την Μεσόγειο στην Ευρώπη», σημείωσε.
Ερ.: Η ExxonMobil ανακοίνωσε ότι έκανε την μεγαλύτερη ανακάλυψη κοιτάσματος φυσικού αερίου των τελευταίων δύο χρόνων στην Κύπρο. Τι σηματοδοτεί αυτή η εξέλιξη για τη χώρα, αλλά και την ευρύτερη περιοχή;
Απ.:. Πρόκειται μια εκπληκτική πηγή εσόδων για την Κύπρο, καθώς την καθιστά έναν ελκυστικό οικονομικό προορισμό και ενισχύει την σημασία της στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη. Παράλληλα, όμως, θα εντείνει τις προστριβές με την Τουρκία, δεδομένου ότι η Άγκυρα έχει ήδη αντιδράσει έντονα, υποστηρίζοντας ότι αποκλείεται η (παράνομη) «ΤΔΒΚ» από τα νόμιμα δικαιώματα της. Από τη μια, η συγκεκριμένη ανακάλυψη είναι μεγάλη ευλογία. Από την άλλη, όμως, υπάρχουν προβλήματα που θα οξυνθούν. Αλλά σε τελευταία ανάλυση, νομίζω ότι είναι θετική εξέλιξη, γιατί αυτή η ανακάλυψη θα οδηγήσει σε περισσότερες ξένες επενδύσεις, οι οποίες δεν θα περιοριστούν μόνο στη βιομηχανία της ενέργειας. Και η μεγάλη ελπίδα είναι ότι θα μπορέσει να δημιουργήσει ευρύτερες διεθνείς διασυνδέσεις που θα λειτουργήσουν προς όφελός της Κύπρου.
Ερ.: Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει αδειοδοτήσει και άλλα βυθοτεμάχια για εξερεύνηση. Πιστεύετε ότι η πρόσφατη ανακάλυψη θα ενισχύσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον και για τα υπόλοιπα βυθοτεμάχια που παραμένουν διαθέσιμα;
Απ.: Αυτή (σ.σ. η ανακάλυψη) είναι ο βασικός λόγος που θα αυξήσει το ερευνητικό ενδιαφέρον όλων των μεγάλων εταιρειών ενέργειας για την ευρύτερη περιοχή. Το πόσο γρήγορα θα γίνει αυτό θα εξαρτηθεί από τις ίδιες τις αγορές. Υπάρχει ζήτηση για φυσικό αέριο; Θα είναι αυτή η ζήτηση αρκετά υψηλή για να δικαιολογήσει τις έρευνες και τις επενδύσεις; Αν, για παράδειγμα, οι τιμές στην αγορά είναι ιδιαίτερα χαμηλές ή εάν υπάρχει πλεονάζουσα προσφορά φυσικού αερίου, τότε θα δούμε λιγότερες έρευνες. Αυτοί είναι πάντα οι κανόνες του παιχνιδιού. Το νέο, όμως, εύρημα στην Κύπρο σίγουρα προσφέρει ένα επιπλέον κίνητρο για περαιτέρω έρευνες, αλλά μόνο αν μια τέτοια κίνηση έχει νόημα από οικονομική άποψη.
Ερ.: Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η αντίδραση της Τουρκίας απέναντι στις ενεργειακές εξελίξεις και πως αντικατοπτρίζεται η στάση της στα μάτια της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής;
Απ.: Ως επί το πλείστον, έχουμε δει καθαρά διπλωματικές αντιδράσεις. Αλλά η Τουρκία στο παρελθόν έχει απειλήσει να στείλει το ναυτικό της, να κάνει έρευνες ή ακόμα και να κατασκευάσει αγωγό. Επομένως, θα επιμείνουν ότι πρέπει να είναι μέρος της τελικής λύσης και θα εμποδίσουν ό,τι μπορούν να εμποδίσουν. Επίσης, δεν θέλουν ανταγωνισμό, επειδή έχουν μεγάλους αγωγούς που διέρχονται από την Τουρκία. Το παράδοξο όλων αυτών είναι ότι εάν η τουρκική κυβέρνηση έχει καλύτερες σχέσεις με τους γείτονες της, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ, θα έχει νόημα να περάσει ο αγωγός από την Τουρκία. Αντίθετα, ο αγωγός πρέπει τώρα να φτιαχτεί στην Ελλάδα, παρόλο που κάτι τέτοιο θα είναι πιο ακριβό. Η Τουρκία δεν είναι καθόλου συνεργάσιμη, συνεπώς δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να γίνει για αυτό.
Ερ.: Η Κυπριακή Δημοκρατία απολαμβάνει την στήριξη των ΗΠΑ για την έρευνα και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων που βρίσκονται εντός της ΑΟΖ της. Πως πιστεύετε ότι θα απαντήσει η Αμερική στην περίπτωση που δούμε παράνομη τουρκική δραστηριότητα στα υπόλοιπα βυθοτεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ;
Απ.: Οι ΗΠΑ θα αντιταχθούν σίγουρα σε κάθε τουρκική προσπάθεια παρεμπόδισης. Υπάρχει, όμως, ένα πρόβλημα εδώ, επειδή οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) που οριοθετεί τα δικαιώματα των κρατών στην αποκλειστική οικονομική τους ζώνη. Επομένως, νομικά είναι δύσκολο για τις ΗΠΑ να πουν στην Τουρκία ότι δεν έχει το δικαίωμα να παρέμβει στην περιοχή. Όμως μπορούν να γίνουν ενέργειες σε πολιτικό επίπεδο. Οι ΗΠΑ έχουν μεγάλο ενδιαφέρον και κερδίζουν πολλά από όλες αυτές τις ανακαλύψεις στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Ερ.: Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται διπλωματική και πολιτική κινητικότητα. Ποια είναι τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν για να προχωρήσει η υλοποίηση αυτών των ενεργειακών σχεδιασμών;
Απ.: Η δυνατότητα υπάρχει, αλλά απέχουμε ακόμα από το σημείο που θα μπορεί να μετατραπεί σε πραγματικότητα. Πρώτα πρέπει να υπάρξει λύση σε ορισμένα από τα πολιτικά προβλήματα της περιοχής. Για παράδειγμα, θα πρέπει να οριοθετηθούν τα θαλάσσια σύνορα ανάμεσα στο Λίβανον και το Ισραήλ. Πιθανότατα πρέπει να υπάρξει και λύση στο Κυπριακό. Τρίτον, αν μπορεί να στηριχθεί οικονομικά ή υπάρχει μεγάλη πολιτική βούληση θα πρέπει να δημιουργηθούν αγωγοί προς την Ελλάδα, επειδή, όπως είπα, δεν πρόκειται να περάσουν από την Τουρκία. Άρα, κατασκευάζοντας έναν αγωγό προς την Ελλάδα που θα μπορεί να συνδεθεί με τους τερματικούς σταθμούς στην Ρεβυθούσα και στην Αλεξανδρούπολη, θα υπάρχει στη συνέχεια η δυνατότητα να διοχετευτεί το αέριο στα Βαλκάνια και την Ιταλία. Υπάρχει, λοιπόν, η δυνατότητα να προμηθευτεί όλη η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και ακόμη και η Ιταλία μέσω μιας εναλλακτικής πηγής φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο.
Ερ.: Μέχρι στιγμής καμία διεθνής εταιρεία ενέργειας δεν έχει εκφράσει επενδυτικό ενδιαφέρον για την κατασκευή του αγωγού EastMed. Πιστεύετε ότι τα γεωστρατηγικά κίνητρα και η πολιτική βούληση των κρατών επαρκούν για την υλοποίηση ενός τέτοιου έργου;
Απ.: Το γεωπολιτικό κίνητρο είναι ξεκάθαρο. Μια απλή ματιά στον χάρτη αρκεί για να δει κάποιος τις δυνατότητες που υπάρχουν. Ένα τέτοιο, όμως, εγχείρημα πρέπει να μπορεί να στηριχθεί και οικονομικά. Για παράδειγμα, ένας από τους λόγους για τους οποίους το ρωσικό αέριο εξακολουθεί να διατίθεται στην Ευρώπη, καταγράφοντας μάλιστα χρονιά ρεκόρ το 2018, είναι επειδή είναι ιδιαίτερα φθηνό. Δεν ξέρω, λοιπόν, πόσο ακριβώς θα κοστίσει η κατασκευή ενός αγωγού από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ελλάδα. Αλλά και πάλι, δεν είμαι βέβαιος ότι θα κατασκευαστεί αγωγός μέχρι να λύσουμε τα πολιτικά προβλήματα που παραμένουν εκκρεμή. Μπορώ, πάντως, να πω ότι υπάρχει μια γεωπολιτική αναγκαιότητα για ένα τέτοιο εγχείρημα. Και πολιτικά το καλύτερο που μπορούν να κάνουν οι ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις είναι να προσπαθήσουν να μετακινήσουν την αγορά προς την κατεύθυνση που θα διευκολύνει το αέριο να έρθει στην Ευρώπη.
Ερ.: Βλέπουμε ότι η τωρινή αμερικανική κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερη σημασία στην οικονομική διάσταση της διπλωματίας. Πιστεύετε ότι αυτό θα οδηγήσει σε ακόμα ισχυρότερη παρουσία και συμμετοχή των ΗΠΑ στα ενεργειακά τεκταινόμενα της Ανατολικής Μεσογείου;
Απ.: Σίγουρα είναι κάτι που ελπίζω ότι θα γίνει. Δεν νομίζω, όμως, ότι μπορείς να προβλέψεις τίποτα με αυτή τη κυβέρνηση. Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι έχει ισχυρό ενδιαφέρον για να στηρίξει την διεύρυνση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης. Αυτό είναι κάτι το οποίο γνωρίζω καλά. Πιστεύω, λοιπόν, ότι θα δούμε ακόμα μεγαλύτερη αμερικανική παρουσία στον ενεργειακό τομέα στην Ανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια, σίγουρα, τουλάχιστον μέχρι το τέλος αυτής της προεδρικής θητείας.
