“Συχνά ο Μακάριος, κατηγορείται για την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου.
Ο ίδιος είχε αναφέρει ότι, στο Λονδίνο πήγαινε να συζητήσει τη λύση του Κυπριακού και όχι να υπογράψει αυτό που συμφώνησαν Αγγλία, Ελλάδα και Τουρκία στη Ζυρίχη. Είχε εντοπίσει δεκατρία σημεία τα οποία ήθελε να διαπραγματευτεί. Τα ίδια δεκατρία σημεία που ήγειρε ξανά το 1963. Ο Δ.Μπήτσιος, Έλληνας διπλωμάτης, προϊστάμενος του Τμήματος Κυπριακών Υποθέσεων του Ελληνικού ΥΠΕΞ, στο βιβλίο του «Κρίσιμες Ώρες» κάνει λόγο για οκτώ σημεία.
Οι Καραμανλής και Αβέρωφ επέμεναν ότι ο Μακάριος ήταν ενημερωμένος και συμφωνούσε με την Ζυρίχη. Στην πραγματικότητα ήταν ενημερωμένος σε γενικές γραμμές, και όχι επί των λεπτομερειών. Στο Λονδίνο δεν του έδωσαν χρόνο να μελετήσει τα συμφωνηθέντα, αλλά του ζητούσαν επίμονα να υπογράψει. Πράγμα που αρνήθηκε επανειλημμένως, επιβεβαιώνοντας τους φόβους όλων.
«Εξακολουθώ να φοβάμαι τον Μακάριο…» έγραφε στο προσωπικό του ημερολόγιο ο Άγγλος πρωθυπουργός Μακμίλαν. « Ο Αρχιεπίσκοπος μου φαίνεται πολύ άκαμπτος…», « Επεξεργαστήκαμε το σχέδιο μας: Πρώτα οι υπογραφές. Μετά οι λόγοι, ώστε ο Μακάριος να μην μας δημιουργήσει κανένα ζήτημα την τελευταία στιγμή…», «…οι Έλληνες ήταν προφανέστατα ανήσυχοι. Ο Καραμανλής μιλά με πολύ θάρρος για την πίεση που θα ασκήσει στον Αρχιεπίσκοπο, και είχα την εντύπωση ότι ήταν αποφασισμένος». Σπυ.Παπαγεωργίου, «Τα κρίσιμα ντοκουμέντα του Κυπριακού – Τόμος Α΄»
Τα πρακτικά μαρτυρούν ότι ο Λόιντ, Άγγλος ΥΠΕΞ, επικρίνει τον Μακάριο γιατί θέλει να επαναδιαπραγματευθεί τη συμφωνία της Ζυρίχης και τον καλεί να απαντήσει με ένα «ναι» ή ένα «όχι» εάν δέχεται τη Ζυρίχη σαν βάση λύσης. Ο Μακάριος του απαντά αρνητικά και του ζητά να διευκρινίσει τι εννοεί βάση. Ο Λόιντ απαντά: «Μία βάση είναι κάτι πάνω στο οποίο μπορείτε να κτίσετε, εάν όμως πάρετε κάτι από το σύνολο, ολόκληρο το οικοδόμημα γκρεμίζεται».
Ο Μακάριος ζητά αναβολή μέχρι την επομένη. Ακολουθούν πιέσεις από Λόιντ να δοθεί απάντηση και αντεγκλήσεις από Ζορλού. Ο Αβέρωφ ζητά διάλλειμα. Ο Μακάριος τους απαντά κατηγορηματικά:
«Εάν θέλετε να σας δώσω τώρα την απάντηση, σας λέω ΟΧΙ».
Ακολουθούν νέες αντεγκλήσεις από Ζορλού και ο Λόιντ προτείνει διάλλειμα. Ο Μακάριος τους επαναλαμβάνει ότι θέλει αναβολή μέχρι την επομένη, αλλιώς θα πει ΟΧΙ. Κηρύττεται διάλλειμα 10 λεπτών και τελικά αναβάλλεται η συνάντηση για την επομένη.
Που να μην αναβαλλόταν…
Η κυπριακή αποστολή που συνόδευε τον Μακάριο στο Λονδίνο είχε, προ της διασκέψεως της 18ης Φεβρουαρίου, ψηφήσει σύσσωμη εναντίον της αποδοχής των συμφωνιών της Ζυρίχης. Τρις ημέρες αργότερα, όλοι, πλην οκτώ, ψήφισαν υπέρ της Ζυρίχης. Το γιατί το εξηγεί η επιστολή του Τ. Παπαδόπουλου (εκπρόσωπου της πολιτικής πτέρυγας της ΕΟΚΑ στο Λονδίνο) στον Αρχηγό Διγενή, ημερ. 26/2/1959.
Από την πρώτη μέρα η ελληνική πρεσβεία πλευροκόπησε τον Μακάριο μέσω Δέρβη, Χρυσαφίνη, Αιμιλιανίδη και συντροφιάς. Διαβίβαζαν προσωπικά μηνύματα από Καραμανλή και Αβέρωφ σε διάφορους της κυπριακής αντιπροσωπείας, εκφράζοντας το θαυμασμό και τη συμπάθειά τους. Το βράδυ της 18/2/1959, δηλαδή μετά την άρνηση του Μακαρίου να δεχθεί τη Ζυρίχη σαν βάση λύσης, συγκλήθηκε στην ελληνική πρεσβεία σύσκεψη και γεύμα , στην οποίαν έλαβαν μέρος οι Αιμιλιανίδης, Δέρβης, Χρυσαφίνης, Κ. Ιωάννου και ο Γλαύκος Κληρίδης.
Στόχος του γεύματος ήταν η υπόσκαψη του Μακαρίου.
Ο Αβέρωφ έταξε στον Χρυσαφίνη το υπουργείο Δικαιοσύνης και στον Αιμιλιανίδη ότι θα τον περιλάβει στη συντακτική επιτροπή που θα καταρτίσει το κυπριακό σύνταγμα. Τον Δέρβη τον κολάκευαν ότι είναι ο πιο ώριμος πολιτικός ηγέτης της Κύπρου, τον δε Κληρίδη ότι τον θεωρούν δυναμικό ηγέτη «και μακάρι και η Ελλάς να είχε τέτοιους άνδρες». Το είπε ό ίδιος στον Τάσσο, με αυταρέσκεια, και ο Τάσσος τον έβρισε. Στην συνέχεια ο Αβέρωφ κάλεσε την κυπριακή αντιπροσωπεία, απόντος του Μακαρίου, για να τους πει ότι εάν απορρίψουν το σχέδιο, η Ελλάδα δεν πρόκειται να υποστηρίξει πλέον την Κύπρο σε οποιανδήποτε μορφή αγώνα, και ότι θα κατάγγελλαν τον Μακάριο στον ελληνικό και τον κυπριακό λαό:
«Το αίμα της Κύπρου στα χέρια σας. Σαν Ελληνική Κυβέρνηση σας δηλώνω ότι αυτό αποτελεί το άκρον άωτον των προσπαθειών μας. Ως εδώ και μη παρέκει».
Με αυτές τις μαχαιριές στην πλάτη, την επιβεβαιωμένη από τους Άγγλους τροχοδρόμηση του Σχεδίου Μακμίλαν, το οποίο τριχοτομούσε την Κύπρο, με την Volkan να δολοφονεί Ε/Κ και Τ/Κ, με 1.500 ετοιμοπόλεμους Τούρκους καταδρομείς, ειδικευμένους στον ανταρτοπόλεμο να περιμένουν το πράσινο φως, και με το κρησφύγετο του αρχηγού Διγενή προδομένο, ο Μακάριος τελικά επέλεξε το εφικτό και όχι το ευκταίο. Ένα ευκταίο το οποίο θα μπορούσε να γίνει εφικτό με την εδραίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας σαν κράτος δικαίου, και τη σταδιακή απαλλαγή της από τις αναχρονιστικές εγγυήσεις και τις αντιδημοκρατικές αγκυλώσεις των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου.
Κάποιοι βιάστηκαν… και βίασαν την Κύπρο.
Αντώνης Κ. Σιβιτανίδης, M.Sc., B.Sc.
Μέλος Εκτελεστικού Γραφείου ΔΗΚΟ
