Δεκαπέντε χρόνια μετά τη γέννησή του σε ένα φοιτητικό δωμάτιο του Χάρβαρντ, το Facebook έχει γίνει το πρώτο μέσο κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο, με περισσότερους από 2 δισεκατομμύρια χρήστες. Μία επιτυχία που συνοδεύεται από σκιές.
Στις 4 Φεβρουαρίου του 2004, ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ ανέβαζε on line το έμβρυο του Facebook. Σήμερα, η εταιρεία είναι παρούσα σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας του ενός τετάρτου της ανθρωπότητας, η αξία της στο χρηματιστήριο ανέρχεται σε 500 δισεκατομμύρια δολάρια και παράγει καθαρό κέρδος 22 δισεκατομμυρίων ετησίως. Και στα 34 του χρόνια, ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ έχει περιουσία ύψους 62 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Όμως, αυτό το απίστευτο «success story» βάλλεται εδώ και δύο χρόνια από ένα ασταμάτητο κύμα σκανδάλων και αποκαλύψεων για τις μεθόδους του μέσου κοινωνικής δικτύωσης, τα έσοδα του οποίου προέρχονται από την διαφήμιση.
Η λίστα των επικρίσεων είναι μακριά: ανησυχίες για την παραπληροφόρηση που ανθεί στην πλατφόρμα, για τη μαζική συλλογή προσωπικών στοιχείων και την εκμετάλλευσή τους.
«Πρόκειται εδώ για μία πολύ ισχυρή εταιρεία, που έχει δημιουργήσει προστιθέμενη αξία από την οποία εξαρτώνται πολλοί άνθρωποι», τονίζει ο συγγραφέας και αναλυτής Τζος Μπέρνοφ. «Και αυτό συνοδεύεται από τεράστια ευθύνη».
Αντιμέτωπο με την ωριμότητα
«Έπειτα από τα προβλήματα του 2018, το Facebook δεν επαινείται πλέον για τις καινοτομίες του. Τα παραμικρά γεγονότα και κινήσεις παρακολουθούνται και επικρίνονται», σημειώνει η Ντέμπρα Αχο Ουίλιαμσον, αναλύτρια στην eMarketer. «Στα 15 του χρόνια, το Facebook πρέπει να αντιμετωπίσει την ωριμότητα, δεν είναι πλέον αρχάριος».
Η Facebook έχει εξελιχθεί σε μία αυτοκρατορία που κατέχει ορισμένες από τις δημοφιλέστερες δωρεάν εφαρμογές στον κόσμο: το Instagram που έκανε την επανάσταση στην φωτογραφία και στην σχέση με την εικόνα ή το Messenger και το WhatsApp για την επικοινωνία.
Κάθε μία από τις εφαρμογές αυτές έχει περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο χρήστες. Επιτρέπουν την διατήρηση ενός κοινού νέων που γυρίζει την πλάτη στο Facebook, που ήδη θεωρείται στις νεαρές ηλικίες δίκτυο «για τους γονείς».
Τους τελευταίους μήνες, ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ και η Σέριλ Σάντμπεργκ, η πανίσχυρη δεύτερη στην ιεραρχία του ομίλου και εμπνευστής του σουπερ-αποτελεσματικού οικονομικού μοντέλου, έχουν ξεκινήσει μία εκστρατεία μεταμέλειας, υποσχόμενοι να γίνουν αποτελεσματικοί και ταχύτατοι στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και της διασποράς μηνυμάτων μίσους.
Η εταιρία δαπανά δισεκατομμύρια δολάρια για να εξυγιάνει την πλατφόρμα, με την εφαρμογή αυτοματοποιημένων συστημάτων, αλλά και με την επιστράτευση 30.000 ατόμων που ασχολούνται με τα θέματα της ασφάλειας, του απορρήτου…
Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ δέχθηκε προσωπικές επιθέσεις, ορισμένες φορές δριμύτατες. Ακολουθεί μία πολύ καλά ρονταρισμένη γραμμή άμυνας: το Facebook είναι εδώ για να βοηθά τους ανθρώπους να έρθουν κοντά, άρα μπορούμε να του έχουμε εμπιστοσύνη…
Και, παρά τις κριτικές για την διαχείριση των προσωπικών δεδομένων, ούτε λόγος αλλαγής μοντέλου: η εφαρμογή παρέχεται δωρεάν χάρις στην διαφήμιση, την στοχευμένη διαφήμιση μέσω των προσωπικών δεδομένων που έχουν περισυλλεγεί και αναλυθεί από τους αλγόριθμους της Facebook.
Και αυτό λειτουργεί: ο αριθμός των χρηστών αυξάνεται, οι διαφημιζόμενοι συνεχίζουν να είναι παρόντες.
Ο Τζος Μπέρνοφ είναι επιφυλακτικός: «Ο καπιταλισμός μάς έχει μάθει να διπλασιάζουμε την επιφυλακή όταν εταιρείες που έχουν τεράστια ισχύ μάς λένε ότι κάνουν το καλύτερο που μπορούν για μας».
Σε ένδειξη καλής θέλησης, ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ προσφέρθηκε να συμμετάσχει αυτόν τον χρόνο σε δημόσιες συζητήσεις για το μέλλον του Ίντερνετ και για τους τρόπους με τους οποίους αυτό θα υπηρετήσει την κοινωνία…
«Θέλω να συμμετάσχω δημόσια, πέραν αυτού που μέχρι σήμερα μού επέτρεπε η δική μου comfort zone και θα συμμετάσχω σε αυτές τις συζητήσεις στο μέλλον, για τους συμβιβασμούς που πρέπει να κάνουμε και για την κατεύθυνση που πρέπει να πάρουμε», εξήγησε στις αρχές του έτους.
Και σε 15 χρόνια;
Η Ιστορία βρίθει εταιρειών που χθες έμοιαζαν αδήριτες, πριν εξαφανισθούν.
Για την Facebook, ο κίνδυνος αυτός μπορεί να έλθει από μία αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ή αλληλεπιδρούν με τις ηλεκτρονικές συσκευές.
Ο Τζος Μπέρνοφ αναρωτιέται, για παράδειγμα, εάν η Facebook ετοιμάζεται για την αγορά των έξυπνων συσκευών, όπως αυτές που προτείνουν η Google και η Amazon.
«Το μέλλον θα ανήκει όλο και περισσότερο στην φωνή και στις εταιρείες και τους ιδιώτες που θα αλληλεπιδρούν μέσω της τεχνητής νοημοσύνης», τονίζει ο αναλυτής.
Και προσθέτει: «Δεν είναι βέβαιο ότι σε αυτό το περιβάλλον θα υπάρχει θέση για την Facebook, αφού οι άνθρωποι αλλάζουν τους τρόπους με τους οποίους αλληλεπιδρούν με τον υπόλοιπο κόσμο».
