«Ο αγιογράφος υπηρετεί αυθεντικά το πνεύμα της ενότητας της Εκκλησίας».

Ο αγιογράφος  συμπολίτης μας , Νικήτας Σοφόκλη , μιλά για την τέχνη που κατάφερε να τον κερδίσει. Μέσα από την συνέντευξη του , μας μεταφέρει στον κόσμο της αγιογραφίας και μοιράζεται τη γνώση και την εμπειρία που απέκτησε με την πάροδο των ετών.

Έχει αγιογραφήσει αρκετές εκκλησίες και τα έργα του μαρτυρούν την αγάπη του για την τέχνη και τον Θεό. Τον συναντήσαμε στο εργαστήρι του όπου εκεί διδάσκει και μαθήματα αγιογραφίας .Όταν τον γνωρίσει κάποιος από κοντά, δεν μπορεί να μην παρατηρήσει την ευγένεια ψυχής , την ηρεμία και την καλοσύνη που αποπνέει.

Κύριε Σοφόκλη , πότε ξεκίνησε το ενδιαφέρον σου για την αγιογραφία και τι ήταν αυτό που σε έκανε να ακολουθήσεις την ιερή αυτή τέχνη  της Ορθόδοξης Εκκλησίας;

Η Εκκλησιαστική τέχνη, με την  μνημειακή της ζωγραφική κατέχει μια ιδιαίτερη θέση  στην πολιτιστική και πνευματική παράδοση του νησιού μας . Από μικρός μου προκαλούσαν μεγάλη εντύπωση τα ψηφιδωτά στην Κ. Πάφο αλλά και τα χρώματα των τοιχογραφιών στην εγκλείστρα του Αγίου Νεοφύτου.  Το ενδιαφέρον μου για την ιερή τέχνη της αγιογραφίας ξεκινά πριν τριάντα χρόνια. Στην πορεία , μετά από το πρώτο μου ταξίδι στο Άγιον Όρος και παρατηρώντας την αδιάρρηκτη λειτουργική  ενότητα  στον τρόπο ζωής της κοινότητας των μονάχων του Αγίου Όρους,  δημιουργήθηκε μέσα μου το ενδιαφέρον για  να ερευνήσω την εσωτερική σχέση που υπάρχει πίσω από αυτή την ενότητα. Η αγιογραφία αποτελούσε ένα μέρος αυτής της σχέσης. Το ενδιαφέρον μου ενδυναμώνεται ακόμη περισσότερο μετά  την προσωπική συνάντηση που είχα με δυο μεγάλους σύγχρονους αγίους της εκκλησίας, τον Άγιο Παΐσιο και τον Όσιο γέροντα Σωφρόνιο στην Αγγλία. Στα πρόσωπά τους είδα να εκχέεται το Φως της Αλήθειας των λόγων της Εκκλησίας.

Τι είναι η εικόνα με τα δικά σας μάτια;

Εικόνα όπως το λέει η λέξη είναι ένα ομοίωμα ,ένα πιστό αντίγραφο  της μορφής κάποιου, πανομοιότυπο εκείνου που εικονίζεται . Αυτό όμως που αναπαριστά  μια εικόνα ενός ανθρώπου είναι η μορφή και τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά .  Δεν μπορεί όμως να δείξει ούτε τις ψυχικές του δυνάμεις ούτε και πως ζει, σκέφτεται η ακόμα πως κινείτε . Όταν μιλούμε για εικόνες στην εκκλησία εννοούμε τις ιερές απεικονίσεις γενικά , είτε αυτές είναι ζωγραφική σε ξύλο , είτε νωπογραφίες η μωσαϊκά .

Τι είναι αυτό που κάνει μοναδική  την τέχνη της εικόνας;

Η ζωγραφική των εικόνων διαφέρει καθοριστικά από την κοσμική ζωγραφική . Η ζωγραφική των εικόνων, δηλαδή η αγιογραφία ,αποτελεί μέρος της εκκλησιαστικής ζωής. Το όριο ανάμεσα στην Εικόνα και οποιαδήποτε άλλη ζωγραφική παράσταση χαράχθηκε ήδη από τους χρόνους της εικονομαχίας. Προσκυνούμε την εικόνα  λόγω του συνδέσμου της με το πρωτότυπο. Το πρωτότυπο της εικόνας είναι η θεωθείσα , μεταμορφωμένη σάρκα του Ιησού Χριστού, ο Αναστάς Χριστός. Η εικόνα δεν είναι μια απεικόνιση της φθαρτής ανθρώπινής σάρκας που μοιάζει με την δική μας, αλλά αυτό που δείχνει, είναι μια σάρκα χωρίς αμαρτία, είναι σώμα Θεού . Με τον τρόπο αυτό μαρτυρείται  το Χριστολογικό  δόγμα της εκκλησίας σαν μια έκφραση  της Αγάπης του Δημιουργού προς το κτίσμα του, δίνοντας έτσι την  ευκαιρία στο φθαρτό σώμα να αποκατασταθεί  στο αρχικό κάλλος της αδιάλειπτης θέασης του άκτιστου φωτός της θεότητας.

Ποιο είναι το έργο του αγιογράφου στον χώρο της εκκλησίας;

Καταρχήν το έργο του αγιογράφου δεν αποτελεί αυτοσκοπό, δηλαδή δεν δημιουργούμε  εικόνες  για χάρη  της τέχνης της εικόνας, ούτε για την μουσειακή διατήρηση της εικόνας ή για την κοσμική εδραίωση του αγιογράφου ως καλλιτέχνη. Ο αγιογράφος μέσα από την μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας μπαίνει μέσα στο ρεύμα της εκκλησιαστικής Παράδοσης δηλαδή μέσα στη ζωή του Αγίου Πνεύματος. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι βγαίνει από τον εαυτό του, χάνει το εγώ του και γίνεται εμείς, γίνεται Εκκλησία. Με τον τρόπο αυτό το λειτουργικό του βίωμα περνά μέσα στην εικόνα του και υπηρετεί αυθεντικά το πνεύμα της ενότητας της Εκκλησίας.

Ο αγιογράφος πρέπει να εργάζεται με τρόπο ώστε η εικόνα που ζωγραφίζει να εμπνέει στην προσευχή, να εισάγει τον θεατή σε έναν άλλο κόσμο, να του δείχνει αυτό που μας δείχνει η θεία Λειτουργία: την αιωνιότητα.  Η αγιογραφία  εί­ναι μια καθαρά εκ­κλη­σια­στι­κή τέ­χνη. Κα­τά τον Ρώ­σο α­γιο­γρά­φο Λεωνίδα Ου­σπέν­σκι «Η ει­κό­να εί­ναι μια α­γιο­γρα­φί­α και ό­χι μια ζω­γρα­φιά θρη­σκευ­τι­κή…». Ο ρό­λος της ει­κό­νας δεν εί­ναι δια­κο­σμη­τι­κός ή α­να­πα­ρα­στα­τι­κός, αλ­λ’ έ­χει μια βα­θύ­τε­ρη και ου­σια­στι­κό­τε­ρη α­πο­στο­λή σαν λα­τρευ­τι­κό α­ντι­κεί­με­νο, και α­πο­τε­λεί α­να­πό­σπα­στο μέ­ρος της λει­τουρ­γί­ας .Για αυτό και  η αγιογραφία πρέπει να προσεγγίζεται μέσα  από την λειτουργική της θέση στην λειτουργική πράξη της εκκλησίας. Όπως το Ευαγγέλιο έτσι και η Εικόνα εκφράζουν αλήθειες της πίστεως, περιγράφοντας ένα ιστορικό γεγονός αποκαλύπτουν την σημασία του που στην περίπτωση αυτή είναι ο τρόπος με τον οποίο φανερώνεται η Χάρις του Θεού και επιτυγχάνεται η σωτηρία του ανθρώπου .

Τι θα λέγατε σε κάποιον που θέλει να μάθει την τέχνη της αγιογραφίας και δια μέσου εκείνης να βοηθηθεί προσωπικά;

Εκείνος που θέλει να μάθει την τέχνη της αγιογραφίας μπορεί στην αρχή να ζωγραφίζει ελεύθερα πρότυπα εικόνων που του αρέσουν . Με τον τρόπο αυτό θα καταλάβει από μόνος του εάν πράγματι τον ενδιαφέρει να ασχοληθεί περεταίρω με την αγιογραφία. Εάν θέλει να προχωρήσει, τότε είναι απαραίτητο να μαθητεύσει κάπου.   Ως αναφορά στην τεχνική κατάρτιση της ζωγραφικής της εικόνας  γίνονται  μαθήματα αγιογραφίας σε κάποιες   Μητροπόλεις. Κάποιος που ενδιαφέρεται  μπορεί επίσης  να μαθητεύσει κοντά σε έναν αγιογράφο. Η ενασχόληση με την αγιογραφία όπως και η προσευχή, βοηθά τον άνθρωπο  να γνωρίσει  τον Θεό μέσα από μία σχέση: προσωπικά. Στην εικόνα για παράδειγμα, το μαθαίνει αυτό, με τον τρόπο που ζωγραφίζεται το Πρόσωπο του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων, έτσι όπως διδάσκεται μέσα στην εκκλησία .

Αυτό  που θα παρατηρήσει κάποιος μπαίνοντας  σε ένα εργαστήρι αγιογραφίας, είναι, ότι το περιβάλλον  από μόνο του δημιουργεί στον επισκέπτη  ένα αίσθημα δημιουργικής  ησυχίας και περισυλλογής. Στοιχείο αναγκαίο για την ενασχόληση με την αγιογράφηση των αγίων εικόνων.

Κατά την διάρκεια των μαθημάτων, ο ενδιαφερόμενος  θα μάθει, εκτός από τα στοιχεία που αφορούν την κατασκευή της Τεχνητής Εικόνας και τον τρόπο να προετοιμάζεται, ώστε να ξεκινά την αγιογράφηση των εικόνων μέσα στο ανάλογο «πνεύμα» που αρμόζει  στην ιερή αυτή τέχνη.

Ως αναφορά τώρα  στην τεχνική του κατάρτιση, κατά την διάρκεια των μαθημάτων θα ασκηθεί πολύ  στο σχέδιο με το μολύβι. Το σχέδιο υπήρξε πάντοτε καθοριστικός παράγοντας για μια σωστή, εναρμονισμένη και χωρίς στατικά λάθη εικόνα. Στην συνέχεια και παράλληλα με την άσκηση στο σχέδιο, γίνεται μια παρατήρηση σε βάθος των χρωμάτων στις εικόνες. Κάποιες φορές πρέπει να γαληνεύουν  τις αισθήσεις και άλλες φορές πρέπει να εκφράζουν μια δυναμικότητα, ανάλογα με την εικονιζόμενη παράσταση. Η ζωγραφική επιφάνεια της φορητής  εικόνας γίνεται πάνω στο ξύλο το οποίο έχει ειδικά επεξεργαστεί ο αγιογράφος. Την επεξεργασία αυτή θα διδαχθεί  ο ενδιαφερόμενος όπως και άλλες τεχνικές. Ένα άλλο στοιχείο της εικόνας είναι το χρυσό φόντο, η επικάλυψη δηλαδή του φόντου με φύλλο χρυσού, το οποίο συμβολίζει την Δόξα του Θεού.

Υπάρχουν κάποιοι κανόνες ζωγραφικής των εικόνων που διαφοροποιούν την εικόνα από την προσωπογραφία. Για παράδειγμα η χρήση  φωτοστέφανου, ο μετωπικός εικονισμός των προσώπων, και στις πολυπρόσωπες εικόνες ο εικονισμός σε κλίση τριών τετάρτων με  τρόπο ώστε να φαίνονται πάντα τα δυο μάτια που δηλώνει την μεταξύ των προσώπων διαλογική σχέση. Απαραίτητη επίσης είναι και η συγγραφή του ονόματος στις εικόνες και πολλά άλλα  τεχνικά και δογματικά στοιχεία μέσα στα οποία πρέπει να κινείται ο αγιογράφος κατά την αγιογράφηση μιας εικόνας ή τοιχογραφίας. Το κακό είναι, ότι σήμερα ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνουν την αγιογραφία, μοιάζει περισσότερο  με τον τρόπο της χειροτεχνίας, μιας τέχνης δηλαδή που δεν χρειάζεται προσευχή, ούτε καν να πιστεύεις στον Θεό. Η αγιογραφία δεν μπορεί να θεωρείται ένα κοσμικό χειροτέχνημα ανεξάρτητο από την πίστη.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

“Γεννήθηκα στην Πάφο τον Ιούλιο του 1959. Το 1977 και μετά την αποφοίτηση μου από την δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπηρέτησα για δυο χρόνια στην Εθνική φρουρά .

Μετά την αποστράτευση μου έφυγα στο εξωτερικό για σπουδές .

To 1988 παντρεύτηκα την Ελίτα και απέκτησα 4 παιδιά. Την Μαρία , τον Ιωάννη , την Μαγδαληνή και τον Αντρέα.

Με την αγιογραφία ασχολούμαι επιστάμενά από το 1989.

Από τότε παρακολούθησα μαθήματα αγιογραφίας κοντά σε έγκριτους δασκάλους στην τέχνη αυτή στην Κύπρο και το εξωτερικό .

Το 1994 και με υποτροφία της  Αρχιεπισκοπής Κύπρου παρακολούθησα μαθήματα στην συντήρηση των εικόνων στην Ιταλία .

Τον ίδιο χρόνο μαθήτευσα στο Άγιο Ορός σε συνοδεία μοναχούς αγιογράφους  .

Ζωγράφισα  εικόνες για εκκλησίες στην Κύπρο και το εξωτερικό όπως και για ιδιωτικές συλλογές και ιδιώτες .

Συνεργάζομαι με σχολές αγιογραφίας στο εξωτερικό

Από το 1997 μέχρι και το 2000 εργάστηκα ως εκπαιδευτής στα Επιμορφωτικά Κέντρα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού στο μάθημα της αγιογραφίας

Το 2000 οργάνωσα και παρέδωσα μαθήματα αγιογραφίας σε νέους στο Πνευματικό κέντρο της Ιεράς Μητρόπολης Πάφου.

Την σχολική χρονιά 2009-2010 και μετά από πρόσκληση του Γυμνασίου Αποστόλου Παύλου στην Πάφο και μέσα στα πλαίσια της ημέρας δημιουργικότητας και καινοτομίας έκανα δειγματική διδασκαλία με θέμα την Ορθόδοξη Βυζαντινή Αγιογραφία .

Σήμερα λειτουργώ εργαστήρι αγιογραφίας στο εμπορικό κέντρο της πόλης της Πάφου στο οποίο δέχομαι παραγγελίες για εκκλησίες και ιδιώτες .”